T-boerderij
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Een T-boerderij is een Nederlands boerderijtype dat is voortgekomen uit het hallenhuis en herkenbaar is aan de T-vormige plattegrond, waarbij het woonhuis dwars op het bedrijfsgedeelte is geplaatst.
Omschrijving
De T-boerderij, ook wel rivierdwarshuis of T-huis genoemd, komt voornamelijk voor in het rivierengebied, zoals de Betuwe en de IJsselvallei, maar ook in andere gebieden zoals het noordoosten van Noord-Brabant. Dit boerderijtype is ontstaan uit het hallehuis. Door toenemende welvaart in vruchtbare gebieden kregen boeren behoefte aan meer woonruimte, waardoor het woonhuis werd uitgebreid. Dit leidde eerst tot het L-vormige krukhuis en daarna tot de T-boerderij, die vanaf de tweede helft van de 18e eeuw als zodanig werd gebouwd. Op zandgronden verscheen dit type vaak pas in de 19e eeuw. Kenmerkend is de plaatsing van het woonhuis dwars voor het bedrijfsgedeelte, wat de T-vorm creëert. In veel T-boerderijen werd een gemengd bedrijf uitgeoefend. De driebeukige schuur had vaak aan weerszijden van de deel stallen voor paarden of koeien. Hooiberg en graan werden opgeslagen op slieten boven de deel, of soms in een aparte hooiberg op het erf. De bouw maakt veelal gebruik van baksteen, hout, gebakken pannen en riet als dakbedekking.
Ontwikkeling en kenmerken
De T-boerderij is een ontwikkeling vanuit het hallehuis, waarbij het woonhuis, gedreven door toegenomen welvaart, werd vergroot en dwars op het bedrijfsgedeelte werd geplaatst. Dit creëert de kenmerkende T-vorm in zowel de plattegrond als vaak de noklijn. Het woonhuis werd soms verhoogd ter bescherming tegen overstromingen, met name bij boerderijen aan een dijk. De architectuur is over het algemeen eenvoudig, met het gebruik van natuurlijke materialen zoals baksteen en hout. De daken zijn vaak bedekt met riet of gebakken pannen.
Huidig gebruik en conservering
Veel T-boerderijen worden tegenwoordig gerestaureerd of verbouwd tot woonhuizen. Bij de verbouwing van een boerderij die de oorspronkelijke functie verliest, is specifieke kennis vereist om het historische karakter te behouden en tegelijkertijd te voldoen aan moderne woonwensen en comfort, zoals een gezond leefklimaat. Restauratie en verbouwingen vereisen aandacht voor het herstel van originele elementen en het inpassen van nieuwe functies zoals Bed & Breakfasts. Soms worden hierbij traditionele bouwmethoden en materialen, zoals ankerbalkgebinten van eikenhout, opnieuw toegepast.
Vergelijkbare termen
Langhuisboerderij
Gebruikte bronnen: