Ringwalburg
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Een ringwalburg, ook bekend als ringwalburcht of vluchtburcht, is een vroegmiddeleeuws verdedigingswerk, doorgaans bestaand uit een cirkelvormige of ovale aarden wal met daaromheen een gracht.
Omschrijving
Ringwalburgen werden voornamelijk in de Vroege Middeleeuwen (ongeveer 800-1000 n.Chr.) gebouwd, vaak als reactie op invallen van Vikingen en ter bescherming van de lokale bevolking en hun bezittingen. Ze dienden oorspronkelijk als vluchtplaatsen waar mensen zich in tijden van gevaar konden terugtrekken. Naarmate de dreiging afnam, evolueerden sommige ringwalburgen tot versterkte nederzettingen waar permanente bewoning ontstond. De aanleg vond vaak plaats op strategisch gelegen, van nature verhoogde terreinen zoals kreekruggen of oeverwallen. De aarden wal werd opgeworpen met grond afkomstig uit de omliggende gracht en soms verstevigd met plaggen of houten palissades en borstweringen. De doorsnede van ringwalburgen kon variëren van 100 tot 300 meter. In Zeeland zijn er vijf bekende ringwalburgen uit de negende eeuw te vinden: in Oostburg, Oost-Souburg, Middelburg, Domburg en Burgh. Ook buiten Zeeland, bijvoorbeeld in Utrecht (Heimenberg bij Rhenen) en Gelderland (Duno bij Doorwerth, Zutphen), zijn ringwalburgen aangetroffen.
Bouw en Kenmerken
De aanleg van een ringwalburg was relatief eenvoudig. Een paal werd in het midden van het terrein geplaatst en met touwen werden cirkels getrokken om het grondplan te bepalen. De gracht werd gegraven en de vrijgekomen aarde werd gebruikt voor de wal. Bovenop de wal werd vaak een houten borstwering of palissade geplaatst voor extra verdediging. In sommige gevallen werd gebruik gemaakt van natuurlijke omstandigheden, zoals in Middelburg waar een deel van het riviertje Arne als verdedigingsgracht diende. Sommige ringwalburgen hadden vier toegangen die door middel van houten paden in een kruis met elkaar verbonden waren in het midden van de burcht.
Functie en Evolutie
Aanvankelijk hadden ringwalburgen een puur verdedigende functie en werden ze alleen in tijden van gevaar bewoond. Bij stormvloeden kon de omwalling tevens bescherming bieden tegen zeewater. Tussen ongeveer 900 en 1000 n.Chr. gingen mensen vaker permanent binnen de burgen wonen, waardoor ze versterkte nederzettingen werden. Na het afnemen van de Vikingdreiging verloren de ringwalburgen hun primaire verdedigingsfunctie en werden sommige omwallingen afgegraven. De bebouwing binnen de burgen kon variëren van vrijstaande woningen tot aaneengesloten rijen huizen, zoals aangetoond bij archeologisch onderzoek in Middelburg en Domburg.
Vergelijkbare termen
Vluchtburcht
Gebruikte bronnen: