Kruisgewelf
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Een kruisgewelf is een gewelfvorm die ontstaat door de haakse doorsnijding van twee gelijke tongewelven.
Omschrijving
Het kruisgewelf, ook wel kruisgraatgewelf genoemd, is een type graatgewelf dat al in de Romeinse bouwkunst werd toegepast en later veelvuldig in romaanse kerken werd gebruikt. Bij de constructie snijden twee gelijke tongewelven elkaar loodrecht. De diagonale snijlijnen vormen aan de onderzijde zogenaamde 'graten', die diagonaalbogen vormen. In tegenstelling tot een kruisribgewelf, waarbij de ribben de dragende functie hebben, zijn bij een kruisgewelf de gewelfkappen zelfdragend. De druk wordt hierbij door de ligging van de kappen tegen elkaar opgeheven en naar de muren of pijlers geleid.
Toepassing en kenmerken
Kruisgewelven werden na de Romeinse tijd op grotere schaal toegepast in romaanse kerken. Een travee in een romaanse kerk wordt vaak bepaald door de steunpunten van een vierkant kruisgewelf in het middenschip. Soms werden bij kruisgewelven achteraf ribben aangebracht, dit kon zowel ter decoratie zijn als voor extra ondersteuning.
Vergelijkbare termen
Tongewelf
Gebruikte bronnen: