Sedimentgesteente
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Sedimentgesteente, ook wel afzettingsgesteente genoemd, ontstaat door de ophoping en 'verstening' (lithificatie) van sedimenten, zoals zand, slib of organisch materiaal, die zijn getransporteerd door water, wind of ijs.
Omschrijving
Sedimentgesteenten vormen een van de drie hoofdgroepen gesteenten, naast stollingsgesteenten en metamorfe gesteenten. Ze ontstaan aan of nabij het aardoppervlak door de afzetting van materiaal dat is losgemaakt door verwering en erosie en vervolgens is getransporteerd. Door over elkaar heen liggende lagen sediment neemt de druk toe, wat samen met de inwerking van grondwater leidt tot compactie en cementatie, processen die bekend staan als diagenese en resulteren in het verharden van het sediment tot vast gesteente. Sedimentaire gesteenten beslaan het grootste deel van het aardoppervlak en kunnen, afhankelijk van de oorsprong van het sediment, verschillende samenstellingen en structuren hebben. Ze zijn vaak poreus, wat belangrijk is voor de opslag van grondwater, aardolie of aardgas.
Ontstaan van Sedimentgesteente
Het proces van sedimentgesteentevorming begint met sedimentatie, waarbij materiaal afgezet wordt. Dit gebeurt vaak in rivieren, waar getransporteerd materiaal zoals kiezelsteentjes en zand naar de bodem zinken en zich ophopen. Ook wind en smeltend ijs kunnen puin transporteren en afzetten. Na verloop van tijd stapelen deze lagen sediment zich op. De toenemende druk van de bovenliggende lagen, samen met chemische processen veroorzaakt door grondwater, zorgt ervoor dat het losse sediment consolideert en verhardt tot sedimentgesteente. Dit proces van omvorming van sediment naar gesteente wordt diagenese genoemd.
Soorten Sedimentgesteente
Er bestaan veel verschillende soorten sedimentaire gesteenten. Een veelvoorkomend voorbeeld is zandsteen, dat bestaat uit samengekitte zandkorrels. Kalksteen is een ander voorbeeld en ontstaat uit samengeperst koraal en schelpjes, of uit microscopisch kleine kalkskeletjes van algen en diertjes. Ook kleisteen, gevormd uit samengeperste klei, behoort tot de sedimentgesteenten. Een bijzonder voorbeeld is veen, dat ontstaat uit opgestapelde dode plantenresten, zoals in moerassen.
Toepassingen in de Bouw
Sedimentgesteenten kennen diverse toepassingen in de bouw. Zandsteen wordt al sinds de middeleeuwen gebruikt als bouwmateriaal en is in Nederland te vinden als zwerfsteen en toegepast in gevels. Kalksteen wordt eveneens gebruikt in de bouw. Hoewel sedimentgesteenten over het algemeen als bouwstof worden ingezet, worden materialen zoals grond en sediment die vrijkomen bij bouw- en baggerwerken in toenemende mate gezien als secundaire bouwstoffen en hergebruikt in het kader van een circulaire economie.
Vergelijkbare termen
Zandsteen
Gebruikte bronnen: