Zandsteen
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Zandsteen is een sedimentair gesteente dat voornamelijk bestaat uit aan elkaar gekitte zandkorrels.
Omschrijving
Zandsteen is een natuursteen die ontstaat door de afzetting en samendrukking van zandkorrels, die vervolgens verkitten door een bindmiddel. Dit bindmiddel kan bestaan uit kleimineralen, kalk (calciumcarbonaat), kiezel (silica), of ijzeroxide. De kleur van zandsteen varieert, vaak voorkomend in wit, crème, geel en rood, afhankelijk van de samenstelling en aanwezigheid van mineralen zoals ijzeroxiden. Het is herkenbaar aan de zichtbare zandkorrels en kan een ruwe textuur hebben, hoewel het ook gladder gemaakt kan worden door te schuren ('verzoeten'). Zandsteen is doorgaans duurzaam en vorstbestendig, maar de exacte eigenschappen verschillen per groeve en samenstelling.
Toepassingen in de bouw
Zandsteen wordt al sinds de oudheid gebruikt als bouwmateriaal. In de bouw wordt zandsteen toegepast voor diverse doeleinden, zowel binnen als buiten. Voorbeelden zijn gevels, plinten, vloeren, vensterbanken, schouwbekledingen, en architectonische elementen zoals deur- en raamlijsten. Ook bij restauraties van monumenten wordt zandsteen gebruikt. Bekende Nederlandse voorbeelden van het gebruik van Bentheimer zandsteen zijn het Paleis op de Dam en het stadhuis van Utrecht. Historisch werd het ook gebruikt voor fundamenten, drempels, trappen, grafstenen en waterputten. Vanwege de mogelijke vrijkomst van kwartsstof bij bewerking, wat silicose kan veroorzaken, gelden er strenge voorwaarden of verboden voor het bewerken van zandsteen, hoewel uitzonderingen bestaan voor monumentale restauraties.
Varianten en gerelateerde gesteenten
Er bestaan verschillende soorten zandsteen, benoemd naar hun herkomst, zoals Bentheimer zandsteen, Obernkirchner zandsteen en Udelfanger zandsteen. Bentheimer zandsteen staat bekend als een zuivere en stevige variant. Naast zuivere zandsteen zijn er ook verwante sedimentaire gesteenten zoals zandige kalksteen, dat een mengsel van kalk en zand is. Kwartsiet is daarentegen een metamorf gesteente dat gevormd is uit zandsteen onder hoge druk en temperatuur.
Vergelijkbare termen
Kalksteen
Gebruikte bronnen: