IJzerzandsteen
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
IJzerzandsteen is een sedimentair gesteente dat bestaat uit zandkorrels samengehouden door een ijzerhoudend bindmiddel, voornamelijk limonietcement, wat de steen vaak een roestbruine kleur geeft.
Omschrijving
Dit natuurlijke bouwmateriaal wordt gevormd door de verstening of verijzering van zand, waarbij in water opgelost ijzer oxideert en neerslaat rond de zandkorrels. Indien de ijzerhoudende lagen voldoende dik en homogeen zijn, spreekt men van ijzerzandsteen. IJzerzandsteen kan in verschillende tinten voorkomen, van donker- en lichtbruin tot grijs, en soms zelfs met kleurflitsen door de aanwezigheid van andere mineralen. De geologische ouderdom van het zand waarin ijzerzandsteen ontstaat, kan miljoenen jaren ouder zijn dan de ijzerzandsteen zelf, aangezien de vorming afhankelijk is van landschapsevolutie en een warm en vochtig klimaat.
Toepassing en voorkomen
IJzerzandsteen is een natuursteen die op verschillende plaatsen voorkomt, onder andere in België in de formaties van Diest, Poederlee, Tongeren en Brussel. In het Hageland, een gebied in Vlaams-Brabant, is Diestiaan ijzerzandsteen kenmerkend voor het bouwkundig erfgoed en het landschap. De steen is in het Hageland veelvuldig gebruikt voor de bouw van onder andere kerken, kapellen, kastelen, watermolens, bruggen, sluizen en kaaimuren. Hoewel ijzerzandsteen overal wel als bouwsteen is gebruikt, was dit meestal ondergeschikt aan andere lokale steensoorten, met het Hageland als opvallende uitzondering waar de roestbruine steen in vrijwel alle oude monumenten is aangewend. In Nederland is ijzeroer (een ijzerhoudend afzettingsgesteente) vaker toegepast dan ijzerzandsteen. De ontginning van ijzerzandsteen voor commercieel gebruik is in veel gebieden, zoals in het Hageland, gestopt, waardoor nieuwe ijzerzandsteen voor restauraties schaars is.
Eigenschappen
IJzerzandsteen is een sedimentair gesteente. Het bestaat uit zandkorrels, zoals kwarts- en glauconietkorrels, samengehouden door een ijzerhoudend bindmiddel (limonietcement). De steen kan een wisselende hardheid en duurzaamheid hebben door verschillen in kleigehalte, de intensiteit van het ijzercement en de poriënverdeling. Over het algemeen heeft ijzerzandsteen een lage druksterkte in vergelijking met andere bouwstenen zoals Gobertange- of Ledesteen. Verwerende ijzerzandsteen moet bij restauratiewerkzaamheden regelmatig worden vervangen. Door verwering van ijzerzandsteen kunnen stoffen zoals ijzerhydroxide in oplossing komen in bodemwater, wat de basenrijkdom beïnvloedt.
Vergelijkbare termen
Natuursteen |
Zandsteen |
Baksteen
Gebruikte bronnen: