Gotiek
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
De Gotiek is een laatmiddeleeuwse bouwstijl die in de 12e eeuw in Frankrijk ontstond en zich kenmerkt door een drang naar verticaliteit en licht, bereikt door het gebruik van spitsbogen, ribgewelven, steunberen en grote vensters, vaak gevuld met glas-in-lood.
Omschrijving
De Gotiek, ook wel 'opus modernum' of 'opere francigena' genoemd, volgde de Romaanse bouwkunst op en introduceerde diverse technische innovaties om hogere en lichtere gebouwen te realiseren, voornamelijk kerken en kathedralen. De stijl kenmerkt zich door een skeletconstructie van bogen en kolommen, waarbij de muur minder dragend werd en grote, hoge vensters mogelijk maakte. Spitse bogen leiden de druk beter af dan de romaanse rondbogen. Ribgewelven en steunberen, vaak met luchtbogen aan de buitenkant, vangen de zijwaartse krachten op en zorgen voor stabiliteit van de hoge constructie. Dit leidde tot een gevoel van openheid in vergelijking met de donkerdere Romaanse kerken. Naast religieuze gebouwen werden ook wereldlijke bouwwerken, zoals stadhuizen, in gotische stijl opgetrokken.
Kenmerken
Kenmerkende elementen van de Gotische bouwstijl zijn onder meer spitsbogen, kruisribgewelven (waarbij de ribben een dragende functie hebben), steunberen en luchtbogen aan de buitenzijde, grote en hoge vensters met uitgebreid maaswerk (traceringen), roosvensters en glas-in-loodramen. De nadruk ligt op verticaliteit, waarbij gebouwen ogenschijnlijk smaller en hoger lijken en 'naar de hemel groeien'. Decoraties omvatten vaak hogels, kruisbloemen en wimbergen, en in de beeldhouwkunst werd realisme en emotie belangrijker.
Periodisering
De Gotiek wordt over het algemeen onderverdeeld in verschillende perioden, hoewel de overgangen niet altijd abrupt zijn en gebouwen kenmerken uit meerdere perioden kunnen vertonen. Gangbare indelingen zijn vroeggotiek (ca. 1140-1200), hooggotiek of rayonnante gotiek (ca. 1200-1300), en laatgotiek of flamboyante gotiek (ca. 1300-1500). In Engeland worden soms andere termen gebruikt, zoals Early English, Decorated Style en Perpendicular Style. Ook bestaat de term Romanogotiek voor een overgangsstijl waarin romaanse bouwwijzen met gotische vormen werden gecombineerd, met name in de 13e en 14e eeuw.
Vergelijkbare termen
Neogotiek
Gebruikte bronnen: