Vizierliniaal

Laatst bijgewerkt: 05-05-2025


Definitie

Een vizierliniaal, ook wel alhidade genoemd, is een meetinstrument dat bestaat uit een liniaal met aan elk uiteinde een vizier, gebruikt om richtingen uit te zetten of af te lezen, vaak in combinatie met een meettafel.

Omschrijving

De vizierliniaal wordt traditioneel gebruikt in de landmeetkunde en cartografie. Het instrument bestaat uit een liniaal met loodrecht geplaatste vizieren aan de uiteinden. Met behulp van de vizieren kan vanuit een bepaald punt over de liniaal naar een ander object in het veld worden gericht. Dit maakt het mogelijk om de richting naar dat object vast te leggen of een lijn in een specifieke richting uit te zetten. De binnenkant van de vizierliniaal ligt in het vlak van de vizierdraden. Eén vizier heeft vaak kleine gaatjes, terwijl het andere een gespannen draad of haar heeft, om nauwkeuriger te kunnen richten. Vizierlinialen werden vroeger veel gebruikt in combinatie met een meettafel (planchet) om terrein op te meten en kaarten te maken.

Toepassing met meettafel

Bij gebruik met een meettafel wordt de vizierliniaal gebruikt om vanuit een op de kaart aangeduid punt naar objecten in het terrein te richten. Door langs de liniaal een lijn te trekken, wordt de richting naar het object op de kaart vastgelegd. Indien de afstand tot het object bekend is, kan de positie nauwkeurig op schaal worden ingetekend. Dit proces kan herhaald worden vanuit verschillende punten op de meettafel om zo een gebied in kaart te brengen.

Historische context

Vizierlinialen, vaak aangeduid als alhidade, zijn al lange tijd in gebruik bij landmeetkundige activiteiten. Ze vormden een belangrijk onderdeel van de uitrusting van landmeters en cartografen voordat modernere meetinstrumenten zoals theodolieten en GPS hun intrede deden. Sommige vizierlinialen werden later uitgebreid met een telescoopvizier, soms inclusief een afstandsschaal om direct afstanden te kunnen aflezen.

Vergelijkbare termen

Waterpastoestel | Richttoestel

Gebruikte bronnen:

Bronnen:

Nl.wikipedia | Encyclo | Dbnl