Waterpastoestel
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Een waterpasinstrument, ook wel waterpastoestel genoemd, is een optisch meetapparaat dat wordt gebruikt om met hoge precisie een horizontaal vlak te realiseren en hoogteverschillen in te meten.
Omschrijving
Het waterpastoestel is verwant aan de theodoliet en een onmisbaar instrument in de landmeetkunde en bouw. Het stelt gebruikers in staat om nauwkeurig hoogteverschillen en, met lagere precisie, afstanden tussen punten te bepalen door middel van 'waterpassen'. Het apparaat wordt meestal op een statief geplaatst, vaak een statief met een bolle kop. Op het waterpasinstrument zit een libel of doosniveau om te controleren of het instrument horizontaal staat. Het heeft een vizierinrichting met lenzen en kruisdraden om het meetdoel scherp in beeld te krijgen en af te lezen. De scherpstelling kan handmatig of geautomatiseerd (autofocus) gebeuren. Moderne waterpasinstrumenten kunnen digitaal zijn en baken met een streepjescode aflezen, wat voordelen biedt zoals sneller aflezen en minder fouten.
Toepassingen
Waterpasinstrumenten worden breed ingezet in diverse sectoren. In de bouw en constructie zijn ze essentieel voor het nauwkeurig bepalen van hoogteverschillen, bijvoorbeeld bij het plaatsen van funderingen en muren. Landmeters gebruiken ze voor geodetische projecten en het vaststellen van hoogteverschillen over grotere afstanden. Ook in de wegenbouw worden ze gebruikt om hoogteverschillen te meten en te zorgen voor een goede afwatering. Daarnaast zijn ze nuttig bij het egaliseren van oppervlakken en in de landschaps- en tuinarchitectuur.
Soorten en kenmerken
Er bestaan verschillende soorten waterpasinstrumenten. Automatische waterpasinstrumenten beschikken over een compensator die kleine afwijkingen van de horizontaliteit corrigeert, wat de nauwkeurigheid verhoogt. Deze compensatoren kunnen lucht- of magnetisch gedempt zijn. Optische waterpasinstrumenten maken gebruik van een optisch oculair om af te lezen op een baak of meetlat. Enkele belangrijke kenmerken zijn de vergrotingsfactor van de telescoop en de nauwkeurigheid, die kan oplopen tot een minimale foutmarge van circa 1 à 2 millimeter over een afstand van 1 kilometer bij waterpassen vanuit het midden. Digitale waterpasinstrumenten bieden voordelen zoals interne opslag en berekeningsmogelijkheden.
Vergelijkbare termen
Niveau
Gebruikte bronnen: