Veenplas
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Een veenplas is een waterplas die is ontstaan in een veengebied, veelal door turfwinning en het afkalven van omliggende grond (legakkers).
Omschrijving
Veenplassen zijn kenmerkend voor het veenlandschap in met name Noord- en West-Nederland. Ze zijn voornamelijk ontstaan door de natte vervening, ook wel slagturven genoemd, waarbij veen onder de waterspiegel werd weggebaggerd om te drogen en als brandstof te dienen. Dit gebeurde vaak met een baggerbeugel vanuit langwerpige petgaten (of trekgaten) tussen smalle stroken land, de legakkers. Door erosie, met name door golfslag, kalfden deze legakkers in de loop van de tijd af, waardoor de petgaten breder werden en samenvloeiden tot grotere veenplassen. Bekende voorbeelden hiervan zijn de Nieuwkoopse Plassen en de Vinkeveense Plassen. Veenplassen kenmerken zich vaak door bruinachtig water, veroorzaakt door humuszuren die vrijkomen uit het veen. De waterkwaliteit, vaak zuur, draagt bij aan unieke ecosystemen met specifieke flora en fauna.
Ontstaan en Beheer
Veenplassen zijn veelal ontstaan door menselijke activiteit, met name grootschalige turfwinning in veengebieden vanaf de 16e eeuw. De noodzaak aan brandstof voor groeiende steden leidde tot het uitbaggeren van veen, waarbij petgaten en legakkers werden gevormd. Door afkalving van de legakkers ontstonden grotere wateroppervlakken. Hoewel veel van deze door vervening ontstane plassen later zijn drooggelegd en ingepolderd, zijn er ook veel behouden gebleven en worden ze nu vaak beheerd als natuur- of recreatiegebied. Beheer kan gericht zijn op het behoud van de karakteristieke biodiversiteit, waterpeilbeheer om verdroging of overstroming te voorkomen, en herstel van natuurlijke processen. De aanwezigheid van veenplassen kan van invloed zijn op bouwactiviteiten in de directe omgeving, onder meer vanwege de slappe veengrond en de waterhuishouding.
Kenmerken
Het water in veenplassen heeft vaak een bruine kleur door de aanwezigheid van humuszuren uit het veen. Dit zure milieu (lagere pH) beperkt de afbraak van organisch materiaal. De plassen kunnen variëren in grootte en diepte. De oevers van veenplassen kunnen diverse vegetatie bevatten die belangrijk is voor flora en fauna, zoals schuilplaatsen en voedselbronnen voor vissen en insecten.
Vergelijkbare termen
Veenmeer
Gebruikte bronnen: