Theodoliet
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Een theodoliet is een hoekmeetinstrument dat in de landmeetkunde en bouw wordt gebruikt voor het nauwkeurig meten van horizontale en verticale hoeken.
Omschrijving
Dit precisie-instrument bestaat uit een kijker (telescoop) die kan draaien om twee assen: een verticale as en een horizontale as. Aan beide assen is een systeem gekoppeld waarmee de gemeten hoek kan worden afgelezen. Bij oudere, optisch-mechanische theodolieten gebeurde dit aflezen via een gegradueerde glasplaat en indexen, eventueel met microscopen. Moderne, elektronische theodolieten gebruiken een roterende glazen cirkelrand met verdelingen, waarbij indexen de hoekwaarde leveren die op een display wordt getoond. Om nauwkeurige metingen te garanderen, dient de theodoliet waterpas te worden opgesteld met behulp van een ingebouwd buisniveau, waardoor de verticale as ook daadwerkelijk verticaal staat en de horizontale as horizontaal. Ondanks hun hoge nauwkeurigheid hebben theodolieten inherente fouten waarmee de gebruiker rekening dient te houden. Een theodoliet meet puur hoeken en geen afstanden; hiervoor zijn andere instrumenten nodig.
Toepassingen in de bouw en landmeetkunde
Theodolieten worden ingezet voor diverse taken waar precisie vereist is. In de landmeetkunde worden ze gebruikt voor onderlinge positiebepaling van punten op het aardoppervlak, zoals bij kadastrale metingen voor grensbepaling of voor cartografie. In de bouw en civiele techniek worden theodolieten gebruikt voor het uitzetten en uitlijnen van bouwlocaties, funderingen en profielen. Ook voor controlemetingen aan constructies, zoals het controleren of bekistingen en gevels in het lood staan, is een theodoliet een essentieel instrument.
Evolutie naar Total Station
De theodoliet meet van oudsher alleen hoeken. De behoefte om ook afstanden te meten leidde tot de ontwikkeling van de tachymeter, of total station. Dit is een geavanceerde, gecomputeriseerde theodoliet die de functionaliteit van een theodoliet combineert met een elektronische afstandsmeter, vaak door middel van infraroodpulsen die via een prisma worden teruggestuurd. Total stations kunnen zo niet alleen hoeken en afstanden meten, maar ook direct coördinaten bepalen en worden veel gebruikt voor digitaal inmeten en uitzetten van punten.
Vergelijkbare termen
Altimeter
Gebruikte bronnen: