Radiokoolstofdatering
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Radiokoolstofdatering, of C14-datering, is een methode om de ouderdom van organisch materiaal te bepalen door de hoeveelheid radioactieve isotoop koolstof-14 (¹⁴C) te meten die nog in het materiaal aanwezig is.
Omschrijving
Deze dateringsmethode maakt gebruik van het principe dat alle levende organismen, zoals planten en dieren, een constante verhouding van koolstof-14 opnemen uit hun omgeving. Na het afsterven van een organisme stopt de opname van ¹⁴C en neemt de concentratie van deze radioactieve isotoop geleidelijk af door radioactief verval. Door de resterende hoeveelheid ¹⁴C in een monster te meten en te vergelijken met de oorspronkelijke hoeveelheid, kan de ouderdom van het materiaal worden vastgesteld. De methode is effectief voor het dateren van organisch materiaal tot circa 50.000 tot 60.000 jaar oud.
Principe en Mechanisme
De isotoop koolstof-14 (¹⁴C) ontstaat voortdurend in de bovenste lagen van de atmosfeer door interactie van kosmische straling met stikstofatomen (¹⁴N). Deze ¹⁴C combineert met zuurstof tot koolstofdioxide (CO₂), dat door planten wordt opgenomen via fotosynthese en zo in de voedselketen terechtkomt. Zolang een organisme leeft, handhaaft het een evenwichtige verhouding tussen ¹⁴C en de stabiele koolstofisotopen ¹²C en ¹³C, vergelijkbaar met die in de atmosfeer. Na de dood vervalt ¹⁴C met een bekende halveringstijd van ongeveer 5.730 jaar, waarbij het terug verandert in stikstof-14. De afname van ¹⁴C gebeurt met een constante snelheid, onafhankelijk van externe factoren, waardoor de meting van de verhouding tussen ¹⁴C en andere koolstofisotopen kan worden gebruikt als een 'klok' om de tijd sinds het overlijden te bepalen.
Toepassingen en Materialen
Radiokoolstofdatering wordt breed toegepast in disciplines zoals archeologie, geologie en bouwhistorisch onderzoek om de ouderdom van diverse materialen te achterhalen. Geschikte materialen zijn alle stoffen van organische oorsprong die koolstof bevatten. Dit omvat onder meer hout, houtskool, veen, botten (collageen), zaden, textiel (wol, linnen, zijde), papier en leer. Ook anorganische materialen zoals schelpen en mortels kunnen worden gedateerd, mits ze koolstof bevatten. De techniek is essentieel voor het vaststellen van chronologieën van archeologische vondsten en structuren, het dateren van kunstwerken of het onderzoeken van historische bouwmaterialen.
Vergelijkbare termen
Koolstofdatering
Gebruikte bronnen: