Pilaster
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Een pilaster is een rechthoekige, platte of iets uitspringende muurverzwaring tegen een muur of gevel, die vaak lijkt op een deel van een zuil en is voorzien van een basement en een kapiteel.
Omschrijving
Pilasters worden toegepast in de architectuur, zowel binnen als buiten, en dienen voornamelijk een decoratieve functie. Ze kunnen voorkomen op de hoeken van gebouwen of als visuele onderbreking van een gevel. Hoewel de hoofdfunctie decoratief is, kunnen pilasters ook een constructieve rol hebben bij het dragen van bijvoorbeeld een boog of hoofdgestel. Ze dragen bij aan de visuele geleding en het creëren van diepte en textuur. Pilasters zijn al bekend uit de klassieke oudheid en werden veel gebruikt in de Renaissance en Barok.
Verschil met zuil en liseen
In tegenstelling tot een vrijstaande zuil, die meestal rond is, is een pilaster rechthoekig of plat en steekt deze slechts gedeeltelijk uit de muur. Een zuil heeft primair een dragende functie. Een pilaster heeft in de meeste gevallen wel een basement (voetstuk) en een kapiteel (kopstuk), wat bij een liseen, een andere vorm van muurverzwaring met geringe diepte, ontbreekt. Steekt een muurverzwaring meer uit dan zijn breedte en heeft deze een dragende functie, dan spreekt men van een steunbeer.
Onderdelen en typen
Net als een klassieke zuil bestaat een pilaster meestal uit een basement (voet), een schacht (het middendeel) en een kapiteel (kopstuk). De schacht kan al dan niet voorzien zijn van versieringen zoals groeven (cannelures). Een pilaster die in duidelijk gescheiden delen is verdeeld, wordt een geblokte pilaster genoemd. Een overhoekse pilaster is geplaatst onder een hoek van 45 graden ten opzichte van het muurvlak.
Materialen en toepassing
Pilasters kunnen van diverse materialen gemaakt zijn, waaronder natuursteen, baksteen, en bij modernere toepassingen ook gewapend beton, staal of materialen zoals polyurethaanschuim. Ze worden zowel buiten op gevels toegepast als binnen in interieurs, bijvoorbeeld ter omlijsting van deuren of open haarden.
Vergelijkbare termen
Zuil
Gebruikte bronnen: