Kubuskapiteel
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Een kubuskapiteel, ook wel teerlingkapiteel of blokkapiteel genoemd, is een type kapiteel in de architectuur met een kubusvormige bovenzijde die is afgerond om aan te sluiten op de ronde schacht van een zuil.
Omschrijving
Het kubuskapiteel is een karakteristiek element van de Romaanse architectuur, dat dominant was in West-Europa tussen circa 1000 en 1200. De eenvoudige, stereometrische vorm benadrukt de dragende functie van het kapiteel. Het vierkante blok wordt aan de onderzijde zo bewerkt dat het aansluit op de ronde zuil. De zijvlakken van het kubuskapiteel werden in latere fasen van de Romaanse periode soms voorzien van beeldhouwwerk ter versiering. Oorspronkelijk waren deze kapitelen vaak beschilderd.
Historische context
Het kubuskapiteel is een typisch kenmerk van de Romaanse bouwkunst, die bloeide in West-Europa van ongeveer 1000 tot 1200. Het wordt beschouwd als de eerste zuiver Duitse kapiteelvorm, onafhankelijk ontstaan van de klassieke oudheid. Voorlopers zijn mogelijk te vinden in de bouwkunst van Constantinopel. De vorm van het kubuskapiteel weerspiegelt de nadruk op vlakmatige en kubische vormen in de architectuur van die tijd. In de Ottoonse tijd, voorafgaand aan de hoogromaanse periode, rijpte deze vorm en werd deze duidelijk omlijnd. De Romaanse bouwkunst in Spanje, beïnvloed door de Reconquista, toont ook veelvuldig kubuskapitelen.
Varianten en decoratie
Naast de basisvorm van een kubus die overgaat in een ronde zuil, bestaan er ook varianten van het blokkapiteel, waaronder het dobbelsteenkapiteel. De zijvlakken van het kubuskapiteel konden in een later stadium van de Romaanse kunst worden verrijkt met beeldhouwwerk, vaak in reliëf. Deze gebeeldhouwde kapitelen dienden mede om ongeletterde gelovigen te onderrichten met voorstellingen uit onder andere het Oude en Nieuwe Testament, of met symbolische dieren.
Vergelijkbare termen
Dorisch kapiteel
Gebruikte bronnen: