Hallenhuis
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Een hallenhuis is een type boerderij dat wordt gekenmerkt door een constructie met vrijstaande gebinten, die het gebouw verdelen in een brede middenbeuk, vaak in gebruik als 'deel', en twee smallere zijbeuken.
Omschrijving
Het hallenhuis is een historisch boerderijtype dat veel voorkomt in Oost- en Midden-Nederland en Noord-Duitsland. Het is oorspronkelijk een langgerekt, driebeukig gebouw. De hoofdconstructie wordt gevormd door ankerbalkgebinten, die het dak dragen. De middenbeuk diende van oudsher als centrale werkruimte (de 'deel'), waar onder meer gedorst werd en de oogst werd opgeslagen. De zijbeuken werden gebruikt voor het stallen van vee of als opslagruimte. In latere perioden werd het woongedeelte vaak afgescheiden van het bedrijfsgedeelte door een brandmuur. Kenmerkend zijn de lage zijgevels en ver aflopende dakvlakken, vaak met wolfseinden.
Constructie
De bouwkundige constructie van een hallenhuis bestaat typisch uit ankerbalkgebinten van eiken- of grenenhout. Bij dit type gebint is de liggende balk iets verlaagd tussen de staanders verankerd met pennen. Dit houtskelet draagt zowel het dak als de zoldervloer. De gebintstijlen rusten op poeren. De zijgevels zijn met koppelbalken aan de gebintstijlen verbonden om stabiliteit te bieden aan de buitenwanden, die zelf minder dragend zijn. De twee rijen gebintstijlen verdelen de boerderij in de lengterichting in drie beuken: een brede middenbeuk en twee smallere zijbeuken. De breedte van de zijbeuken ligt vaak tussen 2 en 2,5 meter.
Varianten en indeling
Vanuit de basisvorm van het hallenhuis hebben zich regionaal verschillende varianten ontwikkeld. In het rivierengebied komen bijvoorbeeld T-huis- en krukhuisboerderijen voor, waarbij het woongedeelte zijwaarts is uitgebouwd. Een vroege vorm van het hallenhuis, vooral bekend in Twente, is het 'lös hoes', waarbij woon- en bedrijfsgedeelte nog niet bouwkundig van elkaar gescheiden waren. De indeling van het stalgedeelte kon variëren, waarbij het vee vaak met de koppen naar de deel stond opgesteld. De oogst, zoals hooi en graan, werd opgeslagen op een zolder boven de deel.
Vergelijkbare termen
Langhuisboerderij
Gebruikte bronnen: