Groteske kop
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Een groteske kop is een gebeeldhouwd ornament in de architectuur, vaak in de vorm van een fantastisch of grillig menselijk, dierlijk of hybride gezicht of masker, gebruikt ter decoratie van gebouwen.
Omschrijving
Groteske koppen zijn decoratieve elementen die voorkomen op gebouwen en in interieurs. Ze worden gekenmerkt door hun vaak overdreven, fantastische, bizarre, lachwekkende of schrikwekkende trekken en wijken af van het klassieke schoonheidsideaal. Deze ornamenten kunnen diverse vormen aannemen, zoals maskers, menselijke gezichten, dierlijke koppen of combinaties daarvan. Ze worden toegepast op verschillende architectonische elementen zoals sluitstenen van bogen, kapitelen, kraagstenen, kroonlijsten, consoles, fonteinen en balkons. Oorspronkelijk werden grotesken, waaronder ook dergelijke koppen, in de oudheid gebruikt en later herontdekt in de Renaissance.
Context en historische ontwikkeling
De term 'grotesk' is afgeleid van het Italiaanse woord 'grotta', wat grot betekent. Dit verwijst naar de vondst van deze ornamenten in de ondergrondse ruïnes van bijvoorbeeld het Gouden Huis van Nero in Rome, aan het einde van de 15e eeuw. Grotesken werden een rage in de 16e eeuw en verspreidden zich via prentkunst naar diverse kunstvormen, waaronder architectuur. Naast hun decoratieve functie wordt soms gesuggereerd dat grotesken dienden om het kwaad buiten te houden.
Verwante termen
Een verwante term is 'mascaron', wat specifiek verwijst naar een siermotief van een gezicht in vooraanzicht of een buste, vaak met een zonderlinge uitdrukking, gebruikt als ornament op diverse bouwkundige elementen. Een andere term die soms wordt verward met grotesken is 'gargouille' (waterspuwer), hoewel een gargouille specifiek de functie heeft om water af te voeren en vaak ook een groteske vorm heeft.
Vergelijkbare termen
Karikatuur
Gebruikte bronnen: