Gargoyle
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Een gargoyle, ook wel waterspuwer of gargouille genoemd, is een gebeeldhouwde uitmonding van een goot of vergaarbak, ontworpen om regenwater van een dak weg te voeren van de gevel van een gebouw.
Omschrijving
Gargoyles zijn functionele architectonische elementen die voorkomen op gebouwen, vaak geassocieerd met gotische architectuur. Ze dienen om regenwater van het dak via een uitloop, meestal door de mond van de figuur, naar buiten te leiden. Dit voorkomt dat het water langs de muren stroomt en schade veroorzaakt aan het metselwerk en de fundering. Hoewel de term 'gargoyle' vaak wordt gebruikt voor allerlei groteske figuren op gebouwen, is de technische definitie specifiek van toepassing op beelden die ook daadwerkelijk dienen als waterafvoer. Beelden zonder deze functie worden 'grotesken' of 'chimera's' genoemd. Gargoyles kunnen diverse vormen aannemen, waaronder dieren, menselijke figuren of fantasiewezens. Naast hun praktische nut hadden ze in de Middeleeuwen vaak ook een symbolische betekenis, zoals het afweren van kwaad of het verbeelden van zonden.
Etymologie en historische context
De naam 'gargoyle' is afgeleid van het Oudfranse woord 'gargoule', wat 'slokdarm' of 'keel' betekent, verwijzend naar het gorgelende geluid van water dat door de figuur stroomt. Het gebruik van waterspuwers dateert al uit de oudheid, waarbij bijvoorbeeld in de Egyptische en Griekse architectuur leeuwenkoppen werden gebruikt voor waterafvoer. In de 13e eeuw werden op gotische gebouwen, zoals kathedralen, steeds vaker waterspuwers toegepast. Aanvankelijk waren deze functionele elementen beperkt in aantal en breed, maar in de loop van de 13e eeuw werden ze talrijker, langer en slanker, en kregen ze een meer decoratief karakter.
Verschil met grotesken
Het onderscheid tussen een gargoyle en een grotesk is essentieel: een gargoyle heeft altijd een functionele waterafvoer, terwijl een grotesk puur decoratief is en geen water afvoert. Grotesken kunnen vergelijkbare monsterlijke of bizarre vormen hebben als gargoyles, maar missen de interne goot of opening voor waterafvoer.
Vergelijkbare termen
Gargouille
Gebruikte bronnen: