Gaanderij
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Een gaanderij is een overdekte gang of galerij, vaak met zuilen of pilaren aan één zijde, die langs een gebouw of rond een binnenplaats loopt.
Omschrijving
De term gaanderij wordt in de bouwkunde gebruikt voor een overdekte wandelgang. Synoniemen voor gaanderij zijn onder andere galerij en zuilengang. Gaanderijen kunnen zich op verschillende plaatsen bevinden, bijvoorbeeld langs de buitenzijde van een gebouw, rond een binnenplaats (zoals een kloostergang), of als overloop op een verdieping in een gebouw, zoals een kerk of theater. Ze bieden beschutting en dienen vaak als verbindings- of circulatieruimte. In historische contexten, zoals bij oude schoolgebouwen of kastelen, kan een gaanderij bijdragen aan de charme en eigenheid van de site.
Verwante begrippen
Gaanderijen zijn verwant aan concepten als arcade (een bogengalerij), colonnade (een reeks zuilen die een hoofdgestel dragen), en specifieke bouwkundige elementen zoals torenomgangen, ommegangen en transen. Ook minder gebruikelijke termen zoals 'xystos' (overdekte gaanderij) en 'machicoulis' (uitgekraagde gaanderij met schietopeningen) beschrijven specifieke types gaanderijen of vergelijkbare structuren.
Etymologie
Het woord 'gaanderij' is afgeleid van het Middelnederlandse 'galerie' of 'galderie'. De vorm 'gaanderij' is waarschijnlijk ontstaan door volksetymologie, geassocieerd met het werkwoord 'gaan'. Het woord 'luifel' (een afdak) hangt etymologisch samen met 'loof' en het Duitse 'Laube', wat ook 'gaanderij' of 'prieel' kan betekenen, wat duidt op de oorspronkelijke functie als beschutting.
Vergelijkbare termen
Galerij
Gebruikte bronnen: