Donk
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Een donk is een zandige verhoging of heuvel in een lager gelegen, vaak nat of moerassig, gebied, ontstaan als restant van een rivierduin uit de laatste ijstijd.
Omschrijving
Donken zijn landvormen die voornamelijk voorkomen in rivierlandschappen en laaggelegen gebieden. Ze zijn ontstaan aan het einde van de laatste ijstijd, zo'n 10.000 jaar geleden. Destijds stroomden brede rivieren tussen zandbanken. Door wind en water ontstonden hieruit rivierduinen. Naarmate het klimaat veranderde en het zeeniveau steeg, werden veel van deze rivierduinen bedekt door klei- en veenafzettingen. De hoogste delen van de rivierduinen bleven echter boven het omringende landschap uitsteken als zandopduikingen, die we nu kennen als donken. Vanwege hun hogere ligging en vaste, zandige ondergrond waren donken aantrekkelijke locaties voor vroege bewoning, vooral in natte gebieden. Sporen van prehistorische nederzettingen worden dan ook vaak op donken aangetroffen. Het woord 'donk' wordt in Noord-Brabant gebruikt voor een hoge zandkop of een verhoging bij een beekdal. In sommige regio's, zoals Zevenbergen en de Alblasserwaard, komen veel donken voor en zijn ze bepalend voor het landschap en de geschiedenis van bewoning in het gebied.
Ontstaan
Donken zijn gevormd uit rivierduinen die aan het einde van de laatste ijstijd ontstonden. In deze periode zorgden wisselende waterstanden en wind ervoor dat zand uit droogvallende rivierbeddingen opwaaide en zich ophoopte naast de rivieroevers, waar begroeiing het zand vasthield. Na de ijstijd stegen de temperaturen en nam de wind af, waardoor de rivierduinen minder dynamisch werden. Door latere afzettingen van klei en veen werd het omliggende land lager, terwijl de toppen van de rivierduinen als donken zichtbaar bleven.
Archeologisch belang
Donken zijn van archeologisch belang omdat ze, als droge plaatsen in voorheen natte omgevingen, vaak de oudste sporen van menselijke bewoning bevatten. Op donken in onder meer de Alblasserwaard zijn uitgebreide archeologische vondsten gedaan die inzicht geven in prehistorische gemeenschappen en hun leven in moerassige gebieden.
Vergelijkbare termen
Zandkop
Gebruikte bronnen: