Ciborium
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Een ciborium is een baldakijnachtige overkapping, vaak rustend op vier zuilen, die boven een altaar of een andere heilige plaats in een kerk is geplaatst.
Omschrijving
Het ciborium dient primair om het altaar te markeren en de aandacht erop te vestigen als het belangrijkste punt in de kerk. Het kan zijn uitgevoerd in diverse materialen zoals steen, hout of metaal en is vaak rijk versierd. Naast de architectonische overkapping wordt met 'ciborium' ook een liturgisch voorwerp aangeduid: een kelk met deksel waarin de geconsacreerde hosties worden bewaard. Dit vaatwerk is doorgaans gemaakt van edelmetaal en kan worden afgedekt met een speciaal doek, het ciborievelum.
Historische context en toepassing
Historisch gezien komt het architectonische ciborium veel voor in grote Romeinse basilieken en was het een gangbaar element in de vroegmiddeleeuwse kerkarchitectuur. Het werd oorspronkelijk mogelijk gebruikt ter bescherming van het altaar, maar evolueerde later meer naar een decoratieve en symbolische functie om de waardigheid van het altaar te benadrukken. Bekende voorbeelden zijn te vinden boven het altaar in de Sint-Pietersbasiliek in Rome (de Baldakijn van Bernini) en de Sint-Janskerk in Waalwijk. Tegenwoordig wordt het architectonische ciborium met name nog toegepast boven hoogaltaren of sacramentsaltaren, al is het in Nederland relatief zeldzaam. In Koptische kerken heeft het altaar altijd een ciborium.
Vergelijkbare termen
Baldakijn
Gebruikte bronnen: