Altaaroverkapping
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Een overkapping boven een altaar of heilige plaats in een kerk, vaak gedragen door zuilen of pijlers. Dit bouwkundige element wordt ook aangeduid als ciborium of baldakijn.
Omschrijving
De altaaroverkapping is een architectonisch element dat dient om de aandacht te vestigen op het altaar en de heiligheid van de locatie te benadrukken. Hoewel het oorspronkelijk mogelijk een praktische functie als beschutting had, ontwikkelde het zich tot een belangrijk teken van waardigheid boven het altaar. De constructie bestaat typisch uit een dak of koepel die rust op vier dragende elementen, zoals zuilen of pijlers. De materialen die gebruikt worden voor altaaroverkappingen variëren sterk en kunnen onder meer steen, hout of metaal, zoals brons, omvatten. Altaaroverkappingen zijn door de geschiedenis heen toegepast in de kerkelijke architectuur en komen voor in diverse perioden en stijlen.
Varianten: Ciborium en Baldakijn
De termen ciborium en baldakijn worden vaak als synoniemen voor altaaroverkapping gebruikt, maar kunnen ook specifieke types aanduiden. Een ciborium is doorgaans een overkapping die rust op vier zuilen en architectonisch gezien een klein 'tempeltje' boven het altaar vormt. Een baldakijn kan een meer algemene overspanning zijn, die op vier stokken of andere dragers rust en waarvan het dak zowel van textiel als van hard materiaal kan bestaan. In sommige gevallen, zoals bij het beroemde voorbeeld in de Sint-Pietersbasiliek, combineert een constructie kenmerken van zowel een baldakijn als een ciborium.
Bekende Voorbeelden
Een van de meest iconische altaaroverkappingen is het bronzen baldakijn van Bernini in de Sint-Pietersbasiliek in Rome. Dit monumentale werk uit de 17e eeuw bevindt zich boven het pauselijk altaar en het graf van de apostel Petrus. Het brons dat voor de constructie werd gebruikt, zou deels afkomstig zijn van het Pantheon. Altaaroverkappingen waren ook aanwezig in vroegchristelijke basilieken, hoewel dit in de eerste eeuwen na de introductie van de basiliek eerder een uitzondering was. Houten altaaroverhuivingen uit de romaanse en vroeggotische periode zijn bewaard gebleven in regio's zoals Catalonië en Noorwegen.
Vergelijkbare termen
Ciborium
Gebruikte bronnen: