Bouworden
Laatst bijgewerkt: 28-12-2025
Definitie
Een bouworde is een klassieke stijl binnen de architectuur, gekenmerkt door specifieke proporties, profielen en details, met name herkenbaar aan het type zuil dat wordt gebruikt. Deze orden bepalen de constructie en esthetiek van gebouwen uit de klassieke oudheid en latere perioden.
Omschrijving
De oorsprong van de bouworden ligt in het Oude Griekenland, waar de Dorische, Ionische en Korinthische orde werden ontwikkeld. Later voegden de Romeinen hier de Toscaanse en Composiete orde aan toe, waarmee het totaal op vijf klassieke bouworden kwam. Elke orde onderscheidt zich door de vorm van het kapiteel (het bovenste deel van een zuil), het hoofdgestel (de horizontale balkenconstructie boven de zuilen) en de verhoudingen van de zuil zelf. De afmetingen van de verschillende onderdelen zijn gebaseerd op vaste verhoudingen, vaak afgeleid van een eenheidsmaat genaamd de modulus. Oorspronkelijk hadden de zuilen een dragende functie, maar de Romeinen gebruikten ze vaak ook als decoratief element. De klassieke bouworden vormden de basis voor ontwerpen in de architectuur en werden uitgebreid beschreven en hernieuwd toegepast tijdens perioden zoals de Renaissance en het Neoclassicisme.
De klassieke bouworden
De vijf klassieke bouworden omvatten de Griekse Dorische, Ionische en Korinthische orde, aangevuld met de Romeinse Toscaanse en Composiete orde.
* Dorische orde: Dit is de oudste Griekse bouworde, gekenmerkt door een statige, strakke zuil zonder basis, die direct op de stylobaat (bovenste trede) rust. Het kapiteel is eenvoudig, bestaande uit een vierkante dekplaat (abacus) en een rond ‘kussen’ (echinus). De fries boven de zuilen bestaat uit een afwisseling van trigliefen en metopen.
* Ionische orde: De Ionische orde is sierlijker en slanker dan de Dorische. De zuil staat op een basement en heeft een kapiteel dat aan de hoeken versierd is met dubbele voluten (spiraalvormige krullen). Het hoofdgestel heeft vaak een doorlopend gebeeldhouwd fries.
* Korinthische orde: Dit is de jongste van de drie Griekse bouworden en ontstond in Griekenland, maar werd vooral veel door de Romeinen toegepast. De Korinthische zuil is slank en kenmerkt zich door een rijk versierd kapiteel met acanthusbladeren en soms kleine voluten op de hoeken. Het hoofdgestel lijkt vaak op dat van de Ionische orde.
* Toscaanse orde: De Toscaanse orde is een Romeinse variant en een vereenvoudigde versie van de Dorische orde. De zuil heeft een gladde schacht zonder cannelures en staat op een voetstuk. Het kapiteel is onversierd.
* Composiete orde: Deze Romeinse orde is een combinatie van de Ionische en Korinthische orde. Het kapiteel combineert de voluten van de Ionische orde met de acanthusbladeren van de Korinthische orde, wat resulteert in een sierlijk en elegant uiterlijk.
Gebruikte bronnen: