Acanthusblad
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Een acanthusblad is een veelgebruikt decoratief motief in de bouwkunde, afgeleid van de bladeren van de mediterrane acanthusplant, prominent aanwezig op kapitelen van Korinthische en composiete zuilen.
Omschrijving
Het acanthusbladmotief is een belangrijk element in de bouwornamentiek, met name bekend uit de klassieke oudheid. Het is geïnspireerd op de sierlijk krullende bladeren van de acanthusplant (Acanthus mollis of Acanthus spinosus), die van nature voorkomt in het Middellandse Zeegebied. Dit motief wordt al eeuwenlang toegepast, vooral op kapitelen van zuilen in de Korinthische en composiete bouwstijlen. Naast kapitelen is het acanthusblad ook te vinden in friezen en kroonlijsten. Door de eeuwen heen bleef het acanthusmotief populair en verscheen het in diverse stijlperioden, zoals de Renaissance, Barok en het Classicisme. De vormgeving van het acanthusblad kan per stijlperiode verschillen. De Romeinen gebruikten de rondere Acanthus mollis als voorbeeld, terwijl de Grieken vaker de stekelige Acanthus spinosus als motief hanteerden. Er is ook een legende, beschreven door de Romeinse schrijver Vitruvius, die het ontstaan van het Korinthische kapiteel met acanthusbladeren verbindt aan de ontdekking van een acanthusplant die over een mandje op een graf groeide. Het acanthusblad wordt niet alleen in de architectuur gebruikt, maar ook als decoratief element in onder andere meubels en siervoorwerpen.
Toepassingen en Symboliek
Het acanthusbladmotief is door de geschiedenis heen op verschillende manieren toegepast. Het is een kenmerkend element van de Korinthische orde, die bekend staat om zijn rijk versierde kapitelen met acanthusbladeren. Ook in de composiete orde, een combinatie van de Korinthische en Ionische orde, spelen acanthusbladeren een belangrijke rol in het kapiteelontwerp. Het motief is niet beperkt tot klassieke architectuur; het werd ook gebruikt in latere stijlen, zoals de Lodewijk XIV-stijl. Naast architectuur wordt het acanthusbladmotief aangetroffen in meubels, beeldhouwwerk, interieurontwerpen en siervoorwerpen. Symbolisch wordt het acanthusblad soms geassocieerd met overwinning op beproevingen, mede door zijn stekelige karakter en snelle groei. In funeraire kunst kan het de beproevingen van leven en dood symboliseren.
Vergelijkbare termen
Korinthisch kapiteel
Gebruikte bronnen: