Zuilornamenten
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Zuilornamenten zijn decoratieve elementen die gebaseerd zijn op de vorm en structuur van zuilen en worden toegepast om architectonische elementen te verfraaien.
Omschrijving
Ornamenten zijn versieringen die niet essentieel zijn voor de constructie van een gebouw of object. Zuilornamenten ontlenen hun vormen aan de klassieke architectuur en de onderdelen van een zuil. Een klassieke zuil bestaat doorgaans uit een basement (voetstuk), een schacht (ronde kolom) en een kapiteel (bekroning). Ornamenten geïnspireerd op deze onderdelen zijn bijvoorbeeld kapitelen, basen en versieringen op de schacht. Ook pilasters, platte, niet-dragende zuilen die uit een muur steken, worden als decoratief zuilornament beschouwd. Materialen zoals natuursteen, hout, gips of metaal worden gebruikt voor de vervaardiging van ornamenten.
Onderdelen van zuilornamentiek
Zuilornamenten kunnen geïnspireerd zijn op de diverse onderdelen van een klassieke zuil. Deze onderdelen zijn van onder naar boven: het basement (voetstuk), de schacht en het kapiteel (bekroning). Het basement vormt de overgang van de zuil naar de ondergrond en kan geprofileerd zijn met bijvoorbeeld bolle (torus) en holle (scotia) ringen. De schacht is het lange, ronde deel van de zuil en kan voorzien zijn van verticale groeven, cannelures genaamd. Soms zijn deze groeven gevuld met ornamenten. Het kapiteel is het bovenste deel van de zuil en dient als overgang naar het hoofdgestel (bovenbouw). Het is vaak rijk versierd en het type kapiteel kenmerkt de bouworde. Boven op het kapiteel bevindt zich vaak een abacus, een dekplaat die breder is dan het kapiteel en de overgang naar de bovenliggende constructie vormt.
Klassieke bouworden
In de klassieke architectuur zijn er verschillende bouworden, die zich onderscheiden door hun proporties, profielen en de vormgeving van de zuilen, met name het kapiteel. De oorspronkelijke Griekse orden zijn Dorisch, Ionisch en Korinthisch. De Romeinen voegden hier de Toscaanse en Composiete orde aan toe. De Dorische orde is de meest eenvoudige en heeft vaak geen basement. Het Dorische kapiteel is onversierd met een ronde echinus onder een vierkante abacus. De Ionische orde kenmerkt zich door slanke zuilen met een basement en een kapiteel met voluten (krullen). De Korinthische orde is weelderiger en heeft een kapiteel versierd met acanthusbladeren en kleine voluten (helices). De Composiete orde combineert elementen van de Ionische en Korinthische kapitelen.
Vergelijkbare termen
Ornamenten
Gebruikte bronnen: