Vakwerkbouw
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Vakwerkbouw is een constructiemethode waarbij de dragende structuur van een gebouw bestaat uit een skelet van houten balken, waarbij de ruimtes tussen de balken (de vakken) worden opgevuld met diverse materialen.
Omschrijving
Bij vakwerkbouw wordt een raamwerk opgebouwd uit horizontale en verticale houten balken, zoals stijlen, regels en schoren, die met elkaar verbonden zijn om een stabiel geheel te vormen. Dit houten skelet is de hoofddraagconstructie van het gebouw. De 'vakken' die hierdoor ontstaan, worden traditioneel opgevuld met materialen zoals vlechtwerk van takken (vitselstek of plak-en-stak) bestreken met leem en stro, of later met baksteenmetselwerk. Het zichtbare houten frame aan de buitenzijde is een kenmerkend esthetisch element van vakwerkbouw. Deze bouwwijze is een vorm van houtskeletbouw.
Historische context en verspreiding
Vakwerkbouw kent een lange geschiedenis en werd al eeuwen geleden toegepast. De bloeiperiode lag tussen de 13e en 17e eeuw. Het was een relatief goedkope bouwmethode in gebieden waar hout en leem ruim voorhanden waren en natuursteen minder toegankelijk was. De techniek was verspreid over grote delen van Europa, waaronder Nederland (met name Zuid-Limburg en Oost-Nederland), België, Duitsland, Frankrijk en Engeland. Het gebruik van baksteen als invulling nam in latere perioden toe, met name vanaf de Middeleeuwen. Nieuwe vakwerkhuizen worden tegenwoordig nauwelijks meer gebouwd; bestaande exemplaren zijn vaak honderden jaren oud.
Materialen en Technieken
Het houten skelet van vakwerkbouw bestaat uit stijlen (verticale balken), regels (horizontale balken) en schoren (diagonaal geplaatste balken) die met houtverbindingen aan elkaar zijn gekoppeld. De vakken tussen deze balken werden oorspronkelijk opgevuld met vitselstek, een vlechtwerk van wilgen-, eiken- of hazelaartwijgen dat werd afgesmeerd met een mengsel van leem en stro. Later werd hiervoor ook baksteenmetselwerk gebruikt. De fundering van het houten skelet rustte vroeger vaak op natuursteen of gemetselde stenen stiepen om het hout te beschermen tegen vocht vanuit de grond.
Vergelijkbare termen
Skeletbouw
Gebruikte bronnen: