Smuiger
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Een smuiger is een bepaald type brede en diepe schouw, oorspronkelijk uit de Zaanstreek, vaak bekleed met tegeltjes.
Omschrijving
De smuiger is een traditionele stookplaats die veel voorkwam in de Zaanse bouwtraditie. In tegenstelling tot een eenvoudig gat in het dak, zoals vroeger gebruikelijk was voor rookafvoer, is de smuiger een ingebouwde constructie. De schouw loopt daarbij van de vloer tot aan het plafond. Kenmerkend is de naar voren welvende 'kuif' aan de bovenzijde, ontworpen om zoveel mogelijk warmte in de kamer te behouden en de trek in de schoorsteen te bevorderen. De ijzeren vloerplaat, of vuurplaat, diende vroeger ook voor het verwarmen van de voeten. Om de directe hitte van het vuur te weren en de tegels of stenen van het muurwerk te beschermen, werd een gietijzeren haardplaat geplaatst.
Betegeling
Smuigers zijn vaak bekleed met tegels, merendeels met bijbelse voorstellingen, maar ook met landschappen, dieren of bloemmotieven. Deze tegels werden vaak gemaakt naar voorbeeld van illustraties uit zogenaamde platenbijbels, met name het werk van Pieter Hendriksz Schut en Jan Luiken was populair. Gemiddeld werden voor een smuiger zo'n 300 tegeltjes gebruikt.
Oorsprong en verspreiding
De smuiger wordt beschouwd als specifiek Zaans. Oorspronkelijk kwamen smuigers voornamelijk in de Zaanstreek voor, maar door sloop en verkoop zijn ze inmiddels wijder verspreid geraakt.
Vergelijkbare termen
Open haard
Gebruikte bronnen: