Sacramentstoren
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Een sacramentstoren, ook wel theoteca genoemd, is een vrijstaand of aan de muur bevestigd tabernakel in de vorm van een toren, geplaatst in katholieke kerken voor de bewaring en tonen van de geconsacreerde hosties (het Heilig Sacrament).
Omschrijving
Sacramentstorens zijn architectonische elementen die met name in de late middeleeuwen en gotische periode populair waren. Ze dienen als bewaarplaats voor het Heilig Sacrament, waarbij de geconsacreerde hosties, die voor katholieken het Lichaam van Christus vertegenwoordigen, met zorg en verering worden behandeld. De torens zijn vaak rijk versierd met beeldhouwwerk en decoratieve elementen die theologische scènes of figuren uitbeelden. Sacramentstorens kunnen variëren in grootte en complexiteit, van eenvoudige constructies tot metershoge bouwwerken met meerdere verdiepingen. De locatie is meestal in de nabijheid van het hoofdaltaar, vaak aan de noordzijde van het koor. De bouw van deze structuren kwam veel voor vanaf het midden van de 15e eeuw. Tijdens de beeldenstorm zijn veel sacramentstorens verloren gegaan, waardoor bewaard gebleven exemplaren als waardevol erfgoed worden beschouwd.
Materialen en Vormgeving
Sacramentstorens werden veelal uit steen gehouwen, zoals blijkt uit bewaard gebleven voorbeelden. Ze kunnen de vorm hebben van een torenmonstrans en versierd zijn met beeldjes en snijwerk. Voorbeelden van gebruikte materialen zijn witte zandsteen, diverse kleuren marmer en albast, soms met vergulde accenten.
Bekende Voorbeelden
Bekende sacramentstorens zijn te vinden in diverse kerken. De Sint-Leonarduskerk in Zoutleeuw (België) bezit een indrukwekkende, 18 meter hoge sacramentstoren uit 1552, ontworpen door Cornelis Floris de Vriendt. In de Sint-Pieterskerk in Leuven (België) staat een twaalf meter hoge sacramentstoren uit circa 1450 van Matheus de Laeyens. Ook in Nederland zijn voorbeelden te vinden, zoals in de Basiliek van het H. Sacrament in Meerssen. Deze bouwwerken tonen de artistieke en architectonische waarde van sacramentstorens.
Vergelijkbare termen
Tabernakel
Gebruikte bronnen: