Poldergemaal
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Een poldergemaal is een installatie die overtollig water uit een polder pompt om het waterpeil te reguleren.
Omschrijving
Poldergemalen zijn cruciaal voor waterbeheer in laaggelegen gebieden zoals polders, waar het waterpeil kunstmatig wordt gehandhaafd. Ze voeren water af dat afkomstig is van regenval, kwel (grondwater dat aan de oppervlakte komt) of spoelwater, en verplaatsen dit naar een hoger gelegen watergang, zoals een boezem, rivier of het IJsselmeer. Oorspronkelijk werd waterbeheer in polders gedaan met windmolens, maar vanaf de 19e eeuw werden deze steeds vaker vervangen door stoom-, diesel- en later elektrische gemalen. Een goed functionerend poldergemaal voorkomt wateroverlast en zorgt ervoor dat het land bruikbaar blijft voor bijvoorbeeld landbouw of bebouwing.
Onderdelen en techniek
Een poldergemaal bestaat uit één of meerdere pompen die het water opvoeren. De techniek van wateropvoer varieert; historisch werden schepraderen en vijzels (waterschroeven) gebruikt, later kwamen hier zuigerpompen en centrifugaalpompen bij, en tegenwoordig worden vaak schroefpompen ingezet. Moderne gemalen kunnen voorzien zijn van geautomatiseerde systemen voor peilbeheer en soms ook visvriendelijke pompen of vispassages. Bij de bouw van poldergemalen komen verschillende vakgebieden samen, waaronder civiele techniek, bouwkunde, werktuigbouwkunde en elektrotechniek.
Locatie en belang
Poldergemalen zijn kenmerkend voor laaggelegen gebieden, met name in Nederland. Ze spelen een vitale rol in het Nederlandse waterbeheer en zijn essentieel voor het drooghouden van polders en het voorkomen van wateroverlast. De grootte en capaciteit van een poldergemaal zijn afhankelijk van de omvang en het gebruik van de polder. In sommige gevallen zijn poldergemalen, vanwege hun cultuurhistorische, architectuurhistorische of civieltechnisch-historische waarde, erkend als rijksmonument.
Vergelijkbare termen
Watergemaal
Gebruikte bronnen: