Oculus
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Een oculus is een ronde of ovale opening in een gebouw, vaak in een koepel of muur, die dient als lichtbron of ter versiering.
Omschrijving
De term oculus komt uit het Latijn en betekent 'oog'. In de architectuur wordt hiermee een cirkelvormige opening aangeduid. Deze openingen zijn vaak te vinden in het midden van een koepel, zoals bij het Pantheon in Rome, waar de oculus de enige natuurlijke lichtbron is. Ze kunnen echter ook als ronde, ovale of zelfs achthoekige ramen in muren worden geplaatst, met name op hogere verdiepingen. Naast het toelaten van licht, kunnen oculi ook een decoratieve functie hebben.
Historische context en voorbeelden
Oculi werden al gebruikt in de klassieke oudheid, zoals in de Romeinse architectuur, met het Pantheon als een prominent voorbeeld. Ook in de Byzantijnse en Neoclassicistische architectuur is de oculus een veelvoorkomend element. In de Renaissance werd bij de heropleving van koepelbouw de open oculus soms vervangen door lichtdoorlatende koepels of andere ronde vensters. Een modern voorbeeld is de Oculus in de World Trade Center Transportation Hub in New York, ontworpen door Santiago Calatrava, die ook functioneert als transportknooppunt.
Verwante termen
Een 'oeil de boeuf' (Frans voor 'ossenoog') is ook een klein rond of ovaal venster, vaak in een muur van een bovenverdieping, en wordt soms als synoniem voor oculus gebruikt, hoewel 'oeil de boeuf' vaker verwijst naar kleinere ramen. In de context van voluten, de spiraalvormige versieringen op bijvoorbeeld kapitelen, wordt het middelpunt of trekpunt van de krul ook wel oculus genoemd.
Vergelijkbare termen
Lichtkoepel
Gebruikte bronnen: