Maalstenen
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Maalstenen zijn ronde stenen die per koppel worden gebruikt, bestaande uit een stilliggende ligger en een draaiende loper, om materialen zoals granen fijn te malen.
Omschrijving
Maalstenen, ook wel molenstenen genoemd, vormen het hart van het maalwerk in onder andere wind- en watermolens. Een maalkoppel bestaat uit twee stenen: de onderste, stilstaande steen heet de ligger, en de bovenste, draaiende steen heet de loper. Het te malen product wordt via een opening in het midden van de loper (het kropgat) tussen de twee stenen gebracht. Door de draaiende beweging van de loper over de ligger wordt het materiaal fijngewreven en naar de buitenkant van de stenen gewerkt, waar het als gemalen product wordt opgevangen.
Materialen en Bewerking
Traditioneel werden maalstenen gemaakt van harde gesteenten zoals basaltlava, graniet of kwartsiet. De stenen zijn voorzien van uitgehakte groeven, ook wel uitslagen genoemd, en richels, de kerven of rillen. Deze patronen, gezamenlijk het scherpsel genoemd, zorgen voor het effectieve malen. Afhankelijk van het te malen product kan het scherpsel verschillende patronen hebben. Na verloop van tijd slijten de groeven en moeten ze worden bijgewerkt, een proces dat 'billen' of 'scherpen' heet en gebeurt met een bilhamer.
Toepassing en Onderhoud
Maalstenen worden gebruikt in diverse soorten molens voor het malen van granen tot meel, maar ook voor andere producten zoals boekweit, erwten, bonen, lijnkoeken en eikenschors. Er zijn ook specifieke stenen, zoals pelstenen voor het pellen van gerst en kantstenen voor het openbreken van oliehoudende zaden. Om te voorkomen dat een maalsteen bij hoge omwentelingssnelheden uit elkaar spat, worden maalstenen vaak voorzien van ijzeren banden. De afstand tussen de ligger en de loper kan nauwkeurig worden ingesteld om de gewenste fijnheid van het gemalen product te bereiken.
Vergelijkbare termen
Maalkoppel
Gebruikte bronnen: