Molenstenen
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Molenstenen zijn ronde stenen die, meestal per koppel, in molens worden gebruikt voor het vermalen van producten zoals graan.
Omschrijving
Een maalkoppel bestaat uit twee molenstenen: een onderste, stilstaande steen (ligger) en een bovenste, draaiende steen (loper). Het te malen product wordt via een opening in de loper (kropgat) tussen de stenen gevoerd. Door de draaiende beweging van de loper wordt het product tussen de stenen vermalen en naar buiten geslingerd. De afstand tussen de stenen kan worden aangepast om de fijnheid van de maling te regelen. Dit gebeurt met een mechanisme genaamd het lichtwerk.
Toepassingen en soorten
Molenstenen worden in verschillende soorten molens gebruikt, zoals windmolens en watermolens, maar ook in handmolens en rosmolens. Naast het malen van granen zoals tarwe, maïs en rogge, worden molenstenen ook ingezet voor het vermalen van andere producten zoals boekweit, erwten, bonen, lijnkoeken en eikenschors. Er bestaan ook specifieke pelstenen voor het pellen van gerst en kantstenen voor het openbreken van oliehoudende zaden. Afhankelijk van het te malen product en de gewenste fijnheid van het eindproduct, hebben molenstenen verschillende vormen en groefpatronen (scherpsel) op het maalvlak.
Materialen en onderhoud
Historisch werden molenstenen vaak gemaakt van natuursteen, zoals basaltlava geïmporteerd uit de Eifel, of van zandsteen uit gebieden zoals La Ferté-sous-Jouarre in Frankrijk. Franse stenen werden soms uit kleinere stukken samengesteld en verstevigd met ijzeren banden. Tegenwoordig worden ook kunststenen gebruikt. Het onderhoud van molenstenen is essentieel en omvat het regelmatig 'billen' of 'scherpen', waarbij nieuwe groeven in het maalvlak worden gehakt om de slijpeigenschappen te behouden. Dit 'billen' gebeurde vroeger elke 2 à 3 weken.
Vergelijkbare termen
Slijpstenen
Gebruikte bronnen: