Kapiteel
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Een kapiteel is het bovenste deel van een zuil, pijler of pilaster dat dient als overgang tussen het dragende element en de bovenliggende constructie, zoals een architraaf of boog.
Omschrijving
Kapitelen zijn cruciale bouwkundige elementen met zowel een functionele als esthetische rol. Functioneel dragen ze de last van de bovenbouw en verdelen deze over de zuil of pijler. Esthetisch zijn kapitelen vaak rijkelijk versierd en bepalend voor de architectonische stijl van een gebouw. In de klassieke architectuur zijn de vorm en versiering van het kapiteel kenmerkend voor de verschillende bouworden, zoals de Dorische, Ionische, Korinthische, Toscaanse en Composiete orde.
Bouworden en Typen Kapitelen
De klassieke bouworden, vastgelegd door architecten zoals Vitruvius en later geïnterpreteerd door onder andere Vignola, onderscheiden zich mede door het ontwerp van het kapiteel. Zo kenmerkt de Dorische orde zich door een eenvoudig, robuust kapiteel zonder basement, bestaande uit een echinus (rond kussen) en een abacus (dekplaat). Het Ionische kapiteel is slanker en herkenbaar aan de voluten (spiraalvormige krullen) en een eierlijst. De Korinthische orde is weelderiger met kapitelen versierd met acanthusbladeren en kleine voluten. De Toscaanse en Composiete orde zijn Romeinse varianten, waarbij de Composiete orde elementen van de Ionische en Korinthische orde combineert. Naast deze klassieke vormen bestaan er ook andere typen kapitelen uit verschillende stijlperioden, zoals teerlingkapitelen (Romaans), bladkapitelen (Gotisch) en diverse figuratieve en abstracte vormen.
Onderdelen van een Kapiteel
Een kapiteel bestaat doorgaans uit twee hoofdonderdelen: het kapiteellichaam en de abacus. Het kapiteellichaam vormt de verbreding van de zuil en kan in de Dorische orde echinus worden genoemd. De abacus is de dekplaat die zich direct boven op het kapiteellichaam bevindt en de verbinding vormt met de architraaf of andere bovenliggende delen.
Vergelijkbare termen
Zuilkop
Gebruikte bronnen: