Grenspaal
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Een grenspaal is een paal of steen die de grens van een gebied aangeeft, zoals een land, provincie, gemeente of eigendom.
Omschrijving
Grenspalen dienen als fysieke markering om de scheiding tussen verschillende rechtsgebieden of eigendommen vast te leggen. Historisch werden ze geplaatst om de grenzen van bijvoorbeeld gemeenten, rechtsgebieden (zoals bij banpalen), jachtgebieden en rijksgrenzen aan te geven. Op vroegere akkers markeerden grensstenen soms eigendomsgrenzen. Naast stenen of palen werden op zandgronden ook kleine heuveltjes, 'pollen' genaamd, gebruikt, soms met grensstenen of -palen erop. Grenspalen worden vaak geplaatst op punten waar de grens knikt en vroeger waren ze vaak zo geplaatst dat vanaf de ene paal de volgende zichtbaar was, hoewel dit door bebouwing niet altijd meer het geval is. Ze kunnen voorzien zijn van inscripties zoals jaartallen, nummers, of wapenschilden die aangeven welke gebieden ze scheiden. Het Kadaster registreert deze palen en stenen. Ondanks moderne digitale kartering blijven grenspalen van belang als fysieke markering en als cultuurhistorische monumenten.
Materialen en uitvoering
Oudere grenspalen zijn vaak gemaakt van natuursteen. Latere palen, bijvoorbeeld geplaatst door waterschappen, zijn soms eenvoudige betonnen paaltjes. Gietijzeren palen werden eind negentiende eeuw geproduceerd en zijn te vinden langs onder andere provinciale grenzen. De vormgeving kan variëren; zo zijn er obeliskvormige gietijzeren palen op een achthoekige sokkel, bekroond met een dennenappel, met wapens en jaartal. Ook hardstenen hulpstenen werden tussen de grotere palen geplaatst.
Plaatsing en onderhoud
Grenspalen worden geplaatst om een niet-natuurlijke grens te markeren. De locatie is vaak exact vastgelegd in overeenkomsten. In sommige gevallen, zoals bij een rivier, worden aan beide oevers palen met hetzelfde nummer geplaatst, waarbij de grens dan precies tussen de twee palen in ligt. Grenspalen moeten in principe regelmatig worden geïnspecteerd ('geschouwd') door de verantwoordelijke autoriteiten. Ze zijn kadastraal bekend en beschreven. Het onbedoeld verplaatsen of verwijderen van grenspalen kan leiden tot geschillen.
Vergelijkbare termen
Kadastrale grens
Gebruikte bronnen: