Getijdenmolen
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Een getijdenmolen is een watermolen die wordt aangedreven door het getij, waarbij water bij vloed wordt opgevangen en bij eb wordt losgelaten om een waterrad in beweging te zetten.
Omschrijving
Getijdenmolens bevinden zich in kustgebieden waar een aanzienlijk verschil is tussen eb en vloed, vaak meer dan drie meter. Ze worden typisch gebouwd aan het einde van een stroom- of havengeul die als waterreservoir, ook wel 'houwer' of 'vankput' genoemd, wordt afgedamd. Bij opkomend tij vult dit bassin zich met water. Wanneer het water bij eb weer daalt, wordt een sluis geopend zodat het opgeslagen water via de molen wegstroomt en daarbij het waterrad aandrijft. Dit mechanisme zet kinetische energie om in mechanische energie. Historisch werden getijdenmolens gebruikt voor diverse doeleinden, zoals het malen van graan, het pletten van boomschors of als volmolen. Het voordeel van een getijdenmolen ten opzichte van een windmolen is de betrouwbaarheid, aangezien de molen tweemaal per etmaal kon draaien.
Toepassingen en Constructie
Getijdenmolens werden voor uiteenlopende functies ingezet, waaronder het malen van graan, als papiermolen, volmolen, slijpmolen en snuifmolen. Het principe van de constructie omvat een waterreservoir (houwer), een sluishuisje en een of meerdere waterraderen. Bij vloed wordt de houwer gevuld en bij eb wordt het water via de molen afgevoerd om het waterrad aan te drijven. De trillingen die door de werking van de molen werden veroorzaakt, konden echter ook leiden tot wegspoeling van aarde rond de funderingspalen.
Historische Voorbeelden
In Nederland zijn er overblijfselen van getijdenmolens te vinden in Zeeland, zoals in Goes en Middelburg. De getijdenmolen in Bergen op Zoom, gebouwd tussen 1500 en 1503, is een voorbeeld van een dergelijke molen waarvan nog restanten bestaan. In België is de Spaanse Molen in Rupelmonde een bekende getijdenmolen die nog steeds maalvaardig is. Deze molen, waarvan de geschiedenis teruggaat tot de 16e eeuw, maakte oorspronkelijk gebruik van twee waterraderen, die later werden vervangen door één groot ijzeren rad ontworpen door ingenieur Poncelet.
Vergelijkbare termen
Watermolen
Gebruikte bronnen: