Deurkalf
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Een deurkalf is een horizontale dwarsregel of tussendorpel in een deurkozijn die de deur scheidt van het bovenlicht erboven.
Omschrijving
Het deurkalf maakt deel uit van het kozijn en draagt bij aan de stevigheid, met name van het bovenlicht. Het is horizontaal geplaatst tussen de stijlen van het kozijn, boven de deur. Deurkalf is een specifieke benaming voor een kalf dat boven een deur zit; een kalf kan ook andere delen in een kozijn scheiden. Historisch gezien werden deurkalven, vooral in de Zaanstreek en in steden als Amsterdam, Broek in Waterland, Monnickendam, Jisp en Hoorn, vaak rijk versierd met houtsnijwerk, jaartallen, symbolen of voorstellingen om het huis herkenbaar te maken in een tijd zonder huisnummers. Hoewel in de 18e eeuw de aandacht verschoof naar versierde bovenlichten, zijn oude deurkalven soms nog aanwezig op monumentale panden. Het deurkalf heeft een sponning waarin de bovenzijde van de deur sluit.
Context van 'Kalf'
De term 'kalf' heeft in de bouwkunde meerdere betekenissen. Naast het deurkalf dat een deur van een bovenlicht scheidt, kan een kalf ook een horizontale regel zijn die andere delen in een kozijn van elkaar scheidt, zoals ramen onderling of een luikopening van een glasvlak in een kruiskozijn. Een kalf kan ook verwijzen naar een schuin verbindingsstuk in een balkgebint of dakconstructie, of naar een stuk balk binnen een raveling.
Historische Toepassing
In het verleden hadden deurkalven naast een functionele vaak ook een esthetische functie. Ze werden gebruikt om het huis te onderscheiden en konden voorzien zijn van graveringen, ornamenten, jaartallen, of voorstellingen die bijvoorbeeld verwezen naar het beroep van de bewoner. De oudst bewaarde versierde deurkalven dateren uit het eind van de 16e eeuw. Hoewel ze in de 18e eeuw minder gangbaar werden door de opkomst van versierde bovenlichten, zijn rijk bewerkte deurkalven nog steeds te vinden, met name in specifieke historische regio's in Nederland.
Vergelijkbare termen
Middenkalf
Gebruikte bronnen: