Barok
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
De barok is een Europese stijlperiode in de kunst en architectuur die ontstond aan het einde van de 16e eeuw in Italië en duurde tot in de eerste helft van de 18e eeuw.
Omschrijving
De barokstijl kenmerkt zich door overdadige vormen, plastische behandeling van bouwlichamen, overdreven versieringen en een 'zucht naar drama'. Het maakte gebruik van vormen uit de renaissance, maar met een sterkere verdeling van muurvlakken en een speelser gebruik van ornamenten zoals gebogen frontons. Ook de rondboog werd weer veel gebruikt. De barok legt de nadruk op het totaalgebouw, met oog voor onderlinge verhoudingen, vorm en vooral pracht en praal. In de architectuur komt de ware aard van de barok naar voren in een overdaad aan gebogen, plastische vormen. Kenmerkend zijn dynamische rondingen, complexe vormen en een genereus gebruik van licht en schaduw. Rijkelijk versierde gevels, gedraaide kolommen en imposante koepels zijn sleutelelementen van deze stijl. Plafondschilderingen, vaak met religieuze of mythologische taferelen, voegen een extra dimensie toe.
Context en doel
De barok ontstond in een tijd van sterke verdeeldheid in geloof en macht, mede als reactie van de katholieke kerk (contrareformatie) om gelovigen te imponeren en terug te winnen door middel van grootse en ontroerende gebouwen. In katholieke streken beheerste de barok in de 17e en 18e eeuw de bouwkunst, terwijl in protestantse streken een soberder classicisme hoogtij vierde. Vorsten zoals Lodewijk XIV in Frankrijk gebruikten de stijl om hun absolutistische ideeën kracht bij te zetten en het publiek te imponeren, zoals te zien is in het Paleis van Versailles.
Voorbeelden en verwante stijlen
Bekende voorbeelden van barokarchitectuur zijn de Sint-Pieterskerk in Rome en het Paleis van Versailles in Frankrijk. In Nederland zijn de Oostkerk in Middelburg en de Nieuwe Kerk in Den Haag voorbeelden van barokkerken. In de Zuidelijke Nederlanden bloeide de religieuze barokarchitectuur in de 17e eeuw, mede door de behoefte aan herbouw na godsdiensttroebelen. Een voorbeeld hiervan is de Sint-Carolus-Borromeuskerk in Antwerpen. De Rococo wordt beschouwd als een latere fase of opvolger van de Barok, gekenmerkt door nog uitgebreidere decoratie en grotere lichtheid.
Vergelijkbare termen
Rococo
Gebruikte bronnen: