Witjes
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Witjes zijn Oudhollandse, witgeglazuurde wandtegels, vaak met een afmeting van ongeveer 13x13 cm, die traditioneel werden gebruikt in Nederlandse interieurs.
Omschrijving
De geschiedenis van witjes gaat terug tot de 17e eeuw in Nederland, met name in Friesland, waar ze ambachtelijk werden geproduceerd. Ze werden veelvuldig toegepast als wandbekleding, bijvoorbeeld als plint langs vloeren, als lambrisering in gangen en trappenhuizen, en als haardbekleding. Oorspronkelijk werden deze tegels gemaakt van Friese zeeklei, uitgesneden met mallen waarbij spijkertjes in de hoeken zorgden voor kenmerkende puntjes. Na het drogen en een eerste bakgang (biscuit), werd een wit glazuur aangebracht, waarna een tweede bakproces volgde. De authentieke productiemethode, inclusief de puntjes, wordt nog steeds toegepast door gespecialiseerde fabrieken. Naast de effen witte varianten, werden witjes ook voorzien van beschilderingen, vaak in blauw, die dienden als decoratie of deel uitmaakten van tegeltableaus.
Toepassing en kenmerken
Witjes vinden hun toepassing voornamelijk als wandtegels. Ze werden in de 17e eeuw al gebruikt in diverse ruimtes in huis, waaronder keukens en badkamers. Kenmerkend voor authentieke witjes zijn de afmetingen van circa 13x13 cm en de aanwezigheid van kleine puntjes in de hoeken, afkomstig van de spijkertjes die gebruikt werden tijdens het snijden uit de klei. Moderne varianten van witjes kunnen machinaal geproduceerd zijn en deze puntjes missen. Naast de traditionele effen witte uitvoering, kunnen witjes ook beschilderd zijn met diverse voorstellingen, zoals dieren, planten, schepen of Bijbelse taferelen.
Productie
De traditionele productie van witjes begint met het walsen van klei tot een gelijkmatige dikte. Met een mal worden de tegels uitgesneden, waarbij spijkertjes in de hoeken de klei op zijn plaats houden en de karakteristieke puntjes achterlaten. Na het drogen worden de tegels gebakken (biscuit) en vervolgens met de hand geglazuurd met een wit mengsel. Een tweede bakgang fixeert het glazuur. Kleurnuances konden ontstaan door de toevoeging van kleine hoeveelheden glazuur van andere kleuren of door de positie in de oven.
Vergelijkbare termen
Keramische tegels
Gebruikte bronnen: