Vieringtoren
Laatst bijgewerkt: 28-12-2025
Definitie
Een vieringtoren is een kerktoren die gebouwd is boven de viering, de centrale ruimte in een kruiskerk waar het schip, het koor en de dwarstransepten samenkomen.
Omschrijving
De viering, ook wel kruising genoemd, vormt een vaak vierkante of rechthoekige ruimte in het hart van een kruiskerk. De vieringtoren bevindt zich direct boven deze ruimte en heeft als voornaamste functie het binnenbrengen van extra daglicht in het midden van de kerk, vooral op plekken waar het door de kruising van verschillende beuken van nature donkerder kan zijn. Dit licht komt vaak binnen via ramen in de toren, soms uitgevoerd als lantaarn.
Structureel gezien stelt de bouw van een vieringtoren hoge eisen aan de onderliggende vieringpijlers, zeker wanneer deze in steen is uitgevoerd, vanwege het aanzienlijke gewicht. Dit leidde ertoe dat vieringtorens soms ook van hout werden gemaakt, vaak afgewerkt met een loden bekleding om het gewicht te beperken. Historisch gezien waren vieringtorens prominent in de Romaanse, Rijnlandse en Vlaamse Gotische bouwkunst vanaf het midden van de 12e eeuw. In de Gotiek werden ze soms bescheidener of vervangen door bijvoorbeeld hoge lichtbeukvensters of later door grote koepels in de Barokperiode.
Synoniemen en varianten
De vieringtoren kent meerdere benamingen, zoals kruisingstoren, lantaarntoren, transepttoren of middentoren. Indien de vieringtoren de vorm van een koepel aanneemt, wordt deze ook wel een vieringkoepel genoemd, en de kerk in dat geval een kruiskoepelkerk. Soms kan een kleinere vieringtoren ook de vorm aannemen van een dakruiter.
Architectonische betekenis
Naast de praktische functie van lichtinval draagt de vieringtoren ook bij aan de symboliek van de kerk als verticale as die hemel en aarde verbindt. Het zorgt voor een indrukwekkend silhouet van buitenaf en een sensationeel ruimtelijk effect in het interieur, waarbij het licht vanuit de hoogte een bijzondere beleving creëert. Bekende voorbeelden van vieringtorens zijn te vinden in de Sint-Niklaaskerk in Gent (Scheldegotiek) en de Kathedraal van Canterbury.
Gebruikte bronnen: