Vatduigen
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Vatduigen zijn de houten planken of staven waaruit de romp van een houten vat, kuip of ton is samengesteld.
Omschrijving
De romp van een houten vat wordt gevormd door duigen. Deze duigen zijn speciaal gevormd en worden samengevoegd tot een waterdichte constructie. Traditioneel werd hiervoor rechtdradig, fijnringig eikenhout gebruikt dat gekloofd werd om de duigen te verkrijgen. De duigen worden bij elkaar gehouden door banden, vaak tonbanden genoemd. De productie van vatduigen was in sommige gebieden, zoals Ehrwald, een belangrijke bron van inkomsten, met name voor de zoutwinning.
Materiaal en bewerking
Voor vatduigen wordt voornamelijk taai, buigbaar en kwastvrij kernhout gebruikt, waarbij eikenhout van oudsher favoriet is. De eerste bewerking, het kloven in radiale richting, vindt vaak al in het bos plaats. Dit zorgt ervoor dat de mergstralen over de lengte van de duigen zichtbaar zijn op de brede vlakken. Wanneer een vat uit dergelijke duigen wordt gemaakt, vormen deze brede vlakken de binnen- en buitenkant van het vat, waardoor vloeistof loodrecht op de mergstralen door het hout moet dringen, wat bijdraagt aan de dichtheid. Een bandschaaf is een gereedschap dat door kuipers wordt gebruikt om gekloofde wilgentenen, die dienen om vatduigen samen te houden, glad af te stropen. Ook een dissel, een soort holle bijl, wordt door kuipers gebruikt voor het behakken van de binnenzijde van vatduigen.
Toepassing en dichtheid
Vatduigen zijn essentieel voor het creëren van vaten, kuipen en tonnen die vloeistoffen kunnen bevatten. De dichtheid van het vat is mede afhankelijk van de dikte van de duigen. Een oude methode om vatduigen te dichten, was het gebruik van lisdodde.
Vergelijkbare termen
Duigplanken
Gebruikte bronnen: