Stolpboerderij
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Een stolpboerderij is een boerderijtype dat met name voorkomt in Noord-Holland en wordt gekenmerkt door een vierkant grondplan en een piramidevormig dak, ook wel stolpdak genoemd, dat vaak rietgedekt is.
Omschrijving
Dit type boerderij, ook bekend als 'piramide van het noorden', combineert onder één dak de woonruimte voor de boerenfamilie, stallen voor vee, en opslagruimte voor hooi en landbouwwerktuigen. De constructie van de stolpboerderij rust op een gebint, meestal een dekbalkgebint, waarbij het centrale deel dat het dak draagt 'het vierkant' wordt genoemd. Dit vierkant kan ook rechthoekig zijn en meer dan vier stijlen bevatten. De grootte van de boerderij was oorspronkelijk afhankelijk van de hoeveelheid land en daarmee het aantal koeien dat gehuisvest moest worden.
Geschiedenis en Verspreiding
Stolpboerderijen zijn ontstaan in de provincie Noord-Holland en op Terschelling, rond het midden van de 16e eeuw, vanuit de behoefte om graan en hooi binnen op te slaan. De piramidevormige kap is vermoedelijk afgeleid van de traditionele hooiberg. Ze komen bijna uitsluitend voor in Noord-Holland en op Texel, hoewel een variant, de Schouwse stolp, rond 1600 door migranten uit Noord-Holland werd geïntroduceerd op het Zeeuwse eiland Schouwen. Ook in Friesland en Groningen bestaan verwante boerderijtypen, zoals de stelpboerderij en Friese schuren, die eveneens tot de Noordelijke huisgroep behoren.
Types en Kenmerken
Binnen de traditionele stolpboerderij worden verschillende hoofdtypes onderscheiden, waaronder het Hollandse type, het West-Friese type en de langhuisstolp. Het West-Friese type heeft vaak het woongedeelte aan de voor- of zijkant met darsdeuren in de voorgevel. Een 'deel' of 'dars' is het middenstuk van het bedrijfsgedeelte waar voorheen gedorst werd en dat gebruikt werd voor opslag en het stallen van werktuigen. Dit deel is in een stolpboerderij vaak te herkennen aan grote darsdeuren aan de buitenkant. Tegenwoordig worden veel stolpboerderijen niet meer agrarisch gebruikt en zijn ze herbestemd tot woningen, kantoren of andere functies. Nieuwbouw in stolpstijl behoudt vaak het vierkante grondplan en het piramidevormige dak, zij het soms met moderne aanpassingen.
Vergelijkbare termen
Boerderij met hooiberg
Gebruikte bronnen: