Staafkerk
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Een staafkerk is een geheel uit hout opgetrokken middeleeuws kerkgebouw, voornamelijk te vinden in Scandinavië, gekenmerkt door een dragende constructie van verticale houten stijlen of 'staven'.
Omschrijving
Staafkerken, ook wel stavkirke genoemd in het Noors, vertegenwoordigen een typische bouwstijl die opkwam tijdens de kerstening van Scandinavië. De naam is afgeleid van de verticale, dragende houten posten of stijlen, 'stafr' in Oudnoors (of 'stav' in modern Noors), die de hoofdstructuur vormen. Hoewel dit type kerkgebouw oorspronkelijk wijdverspreid was in Noordwest-Europa, bevinden de meeste overgebleven middeleeuwse staafkerken zich in Noorwegen. De constructie van een staafkerk begon vaak op een stenen fundering, waarop een raamwerk van houten balken werd geplaatst. De palen rustten op dit fundament. Bij de vroegste staafkerken werden de palen direct in de grond gezet, wat voor stabiliteit zorgde, maar ook leidde tot aantasting door verrotting. Latere constructies plaatsten de palen op stenen om de levensduur te verlengen, wat resulteerde in de meer volwassen vorm van de staafkerk waarbij de palen op een verhoogd onderslagbalkraam rusten.
Architectuur en Decoratie
Staafkerken staan bekend om hun rijke houtsnijwerk, waarbij motieven en esthetiek vaak teruggaan op tradities uit de Vikingtijd. Grotere staafkerken kunnen een centrale hoge ruimte hebben die wordt ondersteund door vrijstaande masten, omgeven door lagere zijbeuken. Er zijn verschillende typen staafkerken, waaronder eenvoudige rechthoekige gebouwen en complexere structuren met verhoogde daken. Kenmerkende architectonische elementen zijn onder andere de portalen, waarvan er verschillende types zijn zoals de eenvoudige profielportalen en de rijk gedecoreerde kolomportalen. Een staafkerk heeft doorgaans geen klokken; hiervoor werden aparte klokkentorens gebouwd.
Gebruikte bronnen: