Pen- en gatverbinding
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Een pen- en gatverbinding is een traditionele houtverbinding waarbij een uitstekende pen in een passend gat wordt gestoken om twee houten delen, vaak onder een hoek, met elkaar te verbinden.
Omschrijving
De pen- en gatverbinding is een veelgebruikte en sterke methode om houten elementen, zoals balken of stijlen, met elkaar te verbinden, met name in hoek- of T-verbindingen. De verbinding bestaat uit een pen aan het ene houtdeel die in een corresponderend gat in het andere houtdeel past. Deze verbinding is effectief in het weerstaan van zowel trek- als schuifkrachten en wordt daarom toegepast in dragende constructies, zoals balken en kolommen. Het maken van een pen- en gatverbinding vereist nauwkeurigheid bij het uitzagen of boren van de pen en het gat. De verbinding kan worden verstevigd met bijvoorbeeld lijm of houten toognagels. Pen- en gatverbindingen zijn een van de oudste verbindingstechnieken in de houtbouw en worden al eeuwenlang gebruikt, onder andere in gebinten, vakwerkbouw en traditionele kozijnen.
Soorten pen- en gatverbindingen
Er zijn verschillende varianten van de pen- en gatverbinding. Bij een open pen- en gatverbinding is de pen aan beide zijden van het gat zichtbaar, wat bijvoorbeeld voorkomt bij de verbinding van daksporen in de nok. Bij een gesloten of blinde pen- en gatverbinding is de pen niet zichtbaar nadat de houten delen zijn samengevoegd. Deze blinde variant wordt vaak gebruikt in meubels of kozijnen voor een nettere uitstraling. Een andere variant is de pen-en-gatverbinding onder een hoek, gebruikt wanneer balken in een hoek kleiner dan 90 graden worden verbonden. Ook zijn er complexere varianten zoals de slisverbinding of pen-gatverbinding met spatpen.
Toepassingen
De pen- en gatverbinding wordt breed toegepast in diverse houtconstructies. In de meubelmakerij is het een veelgebruikte hoekverbinding voor bijvoorbeeld stoelen, tafels en raamwerken. In de bouw worden pen- en gatverbindingen traditioneel gebruikt in gebinten, spanten en kozijnen. Ze waren vroeger ook belangrijk voor dragende constructies en dakconstructies. Tegenwoordig worden ze nog steeds toegepast in ambachtelijke houtbouw en restauratieprojecten.
Vergelijkbare termen
zwaluwstaartverbinding
Gebruikte bronnen: