Mergelsteen
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Mergelsteen is een sedimentair gesteente dat hoofdzakelijk bestaat uit een mengsel van kalk en klei.
Omschrijving
Mergel is een sedimentair gesteente, ook wel afzettingsgesteente genoemd, dat ontstaat uit mineralen en deeltjes die in water zijn opgelost en neerslaan. De samenstelling van mergel varieert, maar het bevat doorgaans tussen de 25% en 75% kalk (calciumcarbonaat) en het restant bestaat uit klei, leem of zand. De term 'mergel' is niet eenduidig, en wat in Zuid-Limburg 'mergel' wordt genoemd, is geologisch gezien vaak eerder kalksteen vanwege een lager kleigehalte. Mergelsteen is over het algemeen zachter dan pure kalksteen doordat het meer kleimineralen bevat, wat ook kan leiden tot gemakkelijkere erosie. Hoewel het een zacht gesteente is, kan het vrij weervast zijn als de vochthuishouding goed is geregeld. Natte mergel is daarentegen gevoelig voor kapotvriezen en erosie.
Toepassingen en eigenschappen
Mergelsteen wordt al eeuwen gebruikt als bouwmateriaal, met name in Zuid-Limburg en België. Het wordt toegepast voor gevels, muren (soms in combinatie met baksteen in 'kistwerk'), en in restauratieprojecten van monumentale gebouwen, kerken, kastelen en boerderijen. Ook in nieuwbouwprojecten wordt mergelsteen ingezet, evenals voor decoratieve elementen en in tuin- en landschapsinrichting. Mergel heeft een karakteristieke geelwitte tot grijs-witte kleur en kan gebouwen een warme, natuurlijke uitstraling geven. Het materiaal is relatief makkelijk te bewerken; blokken kunnen worden gezaagd en versieringen kunnen worden aangebracht. Voordelen van mergel als bouwmateriaal zijn onder andere een zekere drukvastheid, condenswerendheid en geluidswerende eigenschappen door het poreuze karakter. Het zaagsel kan bovendien als meststof worden gebruikt. Een natuurlijk afwerkingslaagje (sinterhuid of calcietlaagje) kan de steen beschermen tegen wateropname, maar deze kan verdwijnen bij reiniging of bewerking. Mergel wordt ook gebruikt als grondstof bij de productie van cement en als kleurstof in de bouw- en keramische industrie.
Winning
Mergelsteen wordt gewonnen uit ondergrondse groeven. In Nederland vindt winning momenteel alleen nog plaats in de Sibbergroeve in Zuid-Limburg, met name voor restauratiedoeleinden en soms voor nieuwbouw. Historisch gezien waren er veel meer groeven in Nederlands en Belgisch Limburg. Het winnen van mergel is van oudsher zwaar werk, dat onder moeilijke omstandigheden (gebrekkig licht, hoge luchtvochtigheid) in ondergrondse gangen plaatsvond. De gewonnen blokken worden in zagerijen op maat gezaagd.
Vergelijkbare termen
Kalksteen
Gebruikte bronnen: