Mal
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Een mal, ook wel vorm, patroon, formeel, model, sjabloon, matrijs of gietvorm genoemd, is een twee- of driedimensionale vorm waarin of waarmee iets de specifieke vorm krijgt en geschikt is voor herhaaldelijk gebruik.
Omschrijving
Mallen worden in de bouw en industrie gebruikt om producten met een specifieke vorm te creëren door materialen zoals beton, gips, kunststof, metaal of keramiek erin te gieten, spuiten of drukken. De keuze van het materiaal voor de mal hangt af van het te vormen product, de gewenste vorm, de grootte en hoe vaak de mal gebruikt zal worden. Mallen moeten vormvast zijn en bestand tegen de druk van het materiaal, en bij hergebruik ook duurzaam en eenvoudig te lossen. Na het vormen van het materiaal in de mal en het uitharden ervan, wordt het product uit de mal verwijderd.
Toepassingen en materialen
Mallen worden in diverse bouwtoepassingen gebruikt, zoals voor funderingen, muren, kolommen, balken, vloeren en decoratieve elementen. Ze zijn essentieel bij het storten van beton om het in de juiste vorm te houden tijdens het uitharden. Voor het maken van betonproducten zijn mallen van verschillende materialen mogelijk, waaronder hout, staal en kunststof. Houten mallen zijn flexibel en relatief goedkoop, terwijl stalen mallen duurzamer zijn voor grotere projecten. Kunststof mallen zijn geschikt voor complexe vormen. Ook bij het werken met gips worden diverse mallen gebruikt, vaak gemaakt van flexibel siliconenmateriaal om het uitgeharde gips gemakkelijk te kunnen verwijderen. Daarnaast worden mallen toegepast bij het vormen van onder andere metaal en keramiek.
Bij het maken van producten met een mal is nauwkeurigheid belangrijk, omdat veranderingen na het gieten lastig zijn. De mal moet goed in elkaar zitten en eventueel ingespoten worden met een lossingsmiddel om te voorkomen dat het product eraan blijft kleven. Bij spuitgieten, een techniek waarbij kunststof wordt vormgegeven, wordt vloeibare kunststof in een holle mal geïnjecteerd onder druk en verhitting. Sommige mallen bestaan uit meerdere delen, die na het uitharden weer uit elkaar gehaald worden. Een contramal kan gebruikt worden in combinatie met een mal, bijvoorbeeld bij het vormen van profielen of bij persen. Ook zijn er tweedimensionale mallen, zoals sjablonen, die bijvoorbeeld worden gebruikt voor het aftekenen van profielen.
In de context van beton kan een mal ook een negatieve mal zijn, die gebruikt wordt om een uitsparing of specifieke opening te creëren in het betonelement. Een andere toepassing is bij schoonbeton, waar de mal bijdraagt aan de esthetische kwaliteit van het betonoppervlak. Proefstukken van beton voor het bepalen van eigenschappen worden ook in mallen gemaakt. Sommige technieken, zoals slipforming, maken het mogelijk om beton te storten zonder traditionele mal, waarbij het beton direct na verdichten zijn vorm behoudt.
Vergelijkbare termen
Gietvorm
Gebruikte bronnen: