Kruishout
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Een kruishout is een handgereedschap, meestal van hout of metaal, dat wordt gebruikt om evenwijdige lijnen af te tekenen op een werkstuk, parallel aan de zijkant of rand ervan.
Omschrijving
Dit gereedschap is onmisbaar bij diverse houtbewerkingstechnieken, zoals het aftekenen van pen-en-gatverbindingen of sponningen. Het bestaat doorgaans uit een blok (stootplaat) dat langs de rand van het hout glijdt, en een balk (been) met een verstelbare pin of mes. De afstand tussen de stootplaat en de pin/mes kan nauwkeurig worden ingesteld met behulp van een duimstok of schuifmaat. Door het kruishout langs het hout te bewegen, wordt een kraslijn in het oppervlak aangebracht. Deze lijn is permanenter dan een potloodlijn en dient als precieze markering voor verdere bewerkingen zoals zagen of beitelen.
Soorten kruishouten
Er zijn verschillende uitvoeringen van kruishouten. Traditionele kruishouten zijn vaak van hout, met een metalen pin. Er bestaan ook volledig metalen varianten, die soms 'kruisstaal' worden genoemd en uitgerust zijn met een snijdend mesje in plaats van een pin. Daarnaast zijn er dubbele kruishouten, waarmee gelijktijdig twee evenwijdige lijnen afgetekend kunnen worden, wat handig is voor bijvoorbeeld pen-en-gatverbindingen. Materialen variëren van houtsoorten zoals beuken tot kunststof en metaal.
Gebruik in houtbewerking
Het gebruik van een kruishout vereist precisie. Na het instellen van de gewenste afstand, wordt het kruishout met de stootplaat stevig tegen de zijkant van het werkstuk gedrukt. Vervolgens wordt het gereedschap langs het hout bewogen om de kraslijn te creëren. Het is belangrijk om hierbij de draadrichting van het hout te volgen en met lichte druk te werken om splijten te voorkomen. De kraslijn dient als leidraad voor bijvoorbeeld het uitzagen of uitbeitelen van verbindingen. Het is raadzaam alleen te krassen op de plekken die later weggewerkt worden, aangezien een kraslijn moeilijk te verwijderen is en zichtbaar blijft na afwerking.
Vergelijkbare termen
Vakwerk
Gebruikte bronnen: