Kruisbeuk
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
De kruisbeuk, ook wel transept, dwarsschip of dwarsbeuk genoemd, is een gedeelte van een kerkgebouw dat loodrecht op het schip staat en zo een kruisvorm creëert in de plattegrond.
Omschrijving
Een kruisbeuk is een essentieel onderdeel van een kruiskerk. Het bevindt zich meestal tussen het schip (het lange gedeelte van de kerk) en het koor (waar het hoofdaltaar staat). Door de kruisbeuk krijgt de kerk de vorm van een Latijns kruis. De dwarsbeuken van het transept staan loodrecht op de lengteas van de kerk. Samen met het deel daartussen vormen de dwarsbeuken het transept. De kruisbeuk kan even hoog zijn als de middenbeuk, maar er bestaan ook pseudo-transepten waarbij de dwarsbeuken lager zijn. De uiteinden van de transeptarmen, ook wel kruisarmen genoemd, zijn meestal recht, in tegenstelling tot de apsis (een halfronde afsluiting).
Synoniemen
Naast kruisbeuk wordt dit deel van de kerk ook aangeduid als transept, dwarsschip of dwarsbeuk.
Historische context
Het concept van het transept ontstond in de vroege middeleeuwen, rond de 9e eeuw, en werd een belangrijk onderdeel van de kerkarchitectuur. In de romaanse en gotische architectuur werd het transept prominent toegepast. De rijkste vroegchristelijke basilieken hadden al een fors transept. Bij veel romaanse kerken lag het accent van de architectuur op de viering, het snijpunt van schip en transept, vaak bekroond met een hoge toren.
Vergelijkbare termen
Dwarsbeuk
Gebruikte bronnen: