Kerktoren
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Een kerktoren is een hoog opgaand bouwwerk dat bij een kerkgebouw behoort en primair dient om het geluid van de luidklokken ver te laten dragen.
Omschrijving
Kerktorens zijn vaak markante, verticale structuren die diverse functies vervullen. Naast het huisvesten van klokken voor het luiden bij kerkdiensten, rampen of belangrijke gebeurtenissen, dienden torens in het verleden ook als verdedigingswerken, uitkijkposten, bakens voor navigatie en oriëntatiepunten in het landschap. Hoewel kerktorens meestal vastgebouwd zijn aan het kerkgebouw, komen er ook vrijstaande torens voor, ook wel campanile genoemd. De vorm van een kerktoren kan variëren, zoals vierkant, achthoekig of zelfs rond. De architectuur en de gebruikte materialen, zoals baksteen of natuursteen, weerspiegelen vaak de bouwstijl van de kerk en de periode waarin de toren is gebouwd. Op de top van de toren is vaak een symbool geplaatst, zoals een weerhaan of een kruis. Voor het goed functioneren van de klokken zijn galmgaten in de toren aangebracht, soms voorzien van galmborden om het geluid te richten. Het onderhoud van kerktorens is complex vanwege hun hoogte en leeftijd, en ze vereisen specifieke aandacht om hun instandhouding te waarborgen.
Bouwkundige indeling en typen
Kerktorens kunnen op verschillende manieren aan een kerkgebouw zijn geplaatst. Veelvoorkomende posities zijn onder andere voor het schip (voorstaande toren), opgenomen in het schip (ingebouwde toren), deels opgenomen in de voorgevel (uitgebouwde toren), boven de kruising van schip en transept (kruising- of vieringtoren), of aangebouwd aan het koor (koortoren). Wanneer een toren los van de kerk staat, wordt deze ook wel campanile genoemd.
Onderhoud en eigendom
Veel kerktorens in Nederland hebben een monumentale status, zoals rijksmonument, gemeentelijk of provinciaal monument. Het eigendom van kerktorens kan, zeker bij oudere complexen, bij verschillende partijen berusten, zoals de burgerlijke gemeente of een kerkgenootschap. Dit komt mede doordat kerktorens in het verleden belangrijke openbare functies hadden die los stonden van kerkdiensten. Het onderhoud van deze monumentale torens vereist speciale zorg en er bestaan diverse organisaties voor het behoud en beheer van monumenten en erfgoed.
Vergelijkbare termen
Klokkentoren
Gebruikte bronnen: