Keileem
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Keileem is een ongesorteerde glaciale afzetting uit de ijstijd, bestaande uit een mengsel van leem, zand, grind en keien, die onder landijs is afgezet.
Omschrijving
Keileem is een grondsoort die gevormd is door de werking van gletsjers tijdens de ijstijden, met name het Saalien (ongeveer 150.000 jaar geleden) in Nederland. Het materiaal werd meegevoerd in de onderste laag van het landijs en bleef achter na het smelten ervan. De wrijving van stenen tegen elkaar en de ondergrond droeg bij aan de vorming van keileem. Het is een compacte en taaie grondsoort die slecht water doorlaat. Oorspronkelijk kon keileem ook kalk bevatten, maar dit is door verwering vaak verdwenen. Gebieden met veel keileem zijn hierdoor vaak drassig en minder geschikt voor landbouw, tenzij er een dekzandlaag overheen ligt.
Toepassingen en voorkomen
Vanwege de slechte doorlatendheid voor water werd keileem in het verleden gebruikt voor de aanleg van dijken en dammen, waaronder de kern van de Afsluitdijk. In Nederland komt keileem plaatselijk aan de oppervlakte voor, met name in het oosten en noordoosten. Bekende voorbeelden van gebieden met keileemhoogten, gevormd door opstuwing door het landijs, zijn onder andere Urk, Schokland, Wieringen, de Hoge Berg op Texel en delen van Drenthe en Friesland (zoals Gaasterland en het Hondsruggebied). De grotere keien in het keileem worden zwerfstenen genoemd.
Samenstelling
Keileem is een ongesorteerd mengsel, wat betekent dat het deeltjes van zeer uiteenlopende groottes bevat. De samenstelling bestaat uit leem, zand, grind en keien. Soms kan het ook klei (rode keileem) of kalk bevatten. Volgens de NEN 5104 kan keileem, afhankelijk van de verhouding van de korrelfracties, worden aangeduid als zavel of klei met grind. Geologisch wordt keileem ingedeeld bij het Gieten Laagpakket binnen de Drente Formatie.
Vergelijkbare termen
Moraine
Gebruikte bronnen: