Kazemat
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Een kazemat is een relatief kleine, bomvrije bunker, oorspronkelijk onderdeel van een vestingwerk, gebouwd van materialen zoals beton of steen, en voorzien van schietgaten voor zware wapens.
Omschrijving
Kazematten zijn ontworpen om militairen en hun wapens, zoals mitrailleurs of luchtafweergeschut, dekking te bieden tegen vijandelijk vuur. Ze waren bedoeld om de eerste artilleriebeschietingen op te vangen en de opmars van een aanvaller te vertragen of te stoppen. Naast gevechtsdoeleinden werden kazematten ook gebruikt voor het opslaan van munitie, voedsel en dienden ze in oorlogstijd als verblijfsruimte voor soldaten. Hoewel ze oorspronkelijk in vestingwerken werden geïntegreerd, werden later ook vrijstaande bomvrije gebouwen als kazemat aangeduid. De overdekking kon bestaan uit balken of een gemetseld of betonnen gewelf onder een aarden wal.
Bouw en constructie
De bouw van kazematten maakte vaak gebruik van dik gewapend beton, zoals te zien is bij de kazematten op de Afsluitdijk waar de buitenmuren konden oplopen tot 2,8 meter dik monoliet gegoten beton en binnenmuren 1,5 meter. Fundering werd soms op staal gedaan met extra betonpalen om verzakking door granaatvuur te voorkomen. Een zandbed bovenop de kazemat kon extra bescherming bieden. Kenmerkend zijn de lage ingangen om scherfwerking tegen te gaan, vaak voorzien van sleuven voor een waterkering, en de aanwezigheid van meestal twee uitgangen voor de veiligheid. Schietgaten of uitsparingen in de borstwering maakten het mogelijk wapens zoals mitrailleurs in stelling te brengen.
Historische Toepassingen in Nederland
In Nederland werden vooral tot de jaren 1930 en 1940 kazematten gebouwd langs verdedigingslinies. Bekende voorbeelden zijn de kazematten langs de Stelling van Amsterdam, de Grebbelinie, bij Kornwerderzand en Den Oever aan de Afsluitdijk, en langs de IJssellinie. De kazematten bij Kornwerderzand, gebouwd als onderdeel van de bescherming van 'Vesting Holland', bestonden uit verschillende typen met specifieke functies, zoals commandokazematten, kanonkazematten, keuken/luchtdoelremisekazematten en mitrailleurkazematten. Zelfs na de Tweede Wereldoorlog werden nog kazematten gebouwd voor de IJssellinie vanwege de Koude Oorlog, hoewel moderne oorlogsvoering met snelle voertuigen en vliegtuigen de statische vestingwerken minder doorslaggevend maakte.
Vergelijkbare termen
Bunker |
Schuilkelder |
Vestingwerk
Gebruikte bronnen: