Kalkoven
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Een kalkoven is een oven waarin kalksteen of schelpen worden verhit (gebrand) om ongebluste kalk (calciumoxide) te produceren.
Omschrijving
Kalkovens werden van oudsher gebruikt voor de productie van ongebluste kalk, een belangrijk bindmiddel in metsel- en pleistermortels. De kalksteen of schelpen, die hoofdzakelijk uit calciumcarbonaat bestaan, worden in de oven verhit tot temperaturen tussen de 900 en 1200 °C. Hierbij ontleedt het calciumcarbonaat in calciumoxide (ongebluste kalk) en kooldioxide. Dit proces wordt ook wel kalkbranden genoemd. Ongebluste kalk heeft een sterk reactievermogen met water. Door water toe te voegen, ontstaat gebluste kalk (calciumhydroxide), dat na droging en reactie met kooldioxide uit de lucht weer calciumcarbonaat wordt, waarmee de 'kalkcyclus' compleet is. Vroeger stonden kalkovens vaak aan waterwegen voor de aanvoer van schelpen en turf, en in de buurt van kalksteenafzettingen.
Geschiedenis en Toepassing
Het branden van kalk is een oud proces dat teruggaat tot voor Christus, met toepassingen in onder andere de Chinese Xia-dynastie en het oude Griekenland en Rome. In Nederland werd het gebruik van kalk, na een periode van gebruik van tras, in de 13e eeuw weer opgepakt voor metsel- en pleistermortels. Met de snelle ontwikkeling van Nederlandse steden vanaf het eind van de 16e eeuw nam de vraag naar kalk toe, wat leidde tot de bouw van vele kalkovens. In de 16e eeuw werden kalkovens vanwege brandgevaar en stank uit steden verbannen en vaak bij waterwegen en turfstekerijen geplaatst. Hoewel de uitvinding van cement in de 20e eeuw de functie van kalk als bindmiddel grotendeels overbodig maakte, wordt kalk nog steeds sporadisch gebruikt, bijvoorbeeld bij restauraties van historische gebouwen. Historische kalkovens zijn tegenwoordig soms bewaard gebleven als industrieel erfgoed en doen dienst als museum of evenementenlocatie.
Soorten en Constructie
Verschillende typen kalkovens hebben in de geschiedenis bestaan. De oudste ovens waren klein en rond, gebouwd van steen of klei, en gestookt met hout of turf. Later werden ze groter en vaak van baksteen gebouwd. In de 19e eeuw verschenen grote kalkovens gestookt met steenkool. Een bekend historisch type in Nederland is de 'Hollandse' of 'Katwijker' oven, een afgeknotte kegel, soms op een cilindrische basis, gebouwd van baksteen. Moderne kalkovens, zoals de dubbelschacht kalkoven, gebruiken geavanceerde technologieën voor efficiëntie en hoge kalkkwaliteit. De constructie van een kalkoven omvat onder andere een ovenlichaam, toevoer- en afvoersystemen en verbrandingsapparatuur. De binnenkant van de schacht werd vaak bekleed met vuurvaste steen.
Vergelijkbare termen
Kalkbranderij
Gebruikte bronnen: